Serum tiroid stimüle edici hormon (TSH) düzeyi ölçümü, klinikte hipertiroidi ve hipotiroidilerin tüm formlarının tanısında ve takibinde en yaygın olarak kullanılan test. Kılavuzlarda, serum serbest triiyodotironin (sT3) ve serbest tetraiyodotironin (sT4) düzeyinin, ancak TSH düzeyi baskılanmış veya yükselmiş olan hastalarda istenmesi tavsiye ediliyor. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyokimya Ana Bilim Dalından Buket Kın Tekçe ve arkadaşları tarafından yapılan ve “Abant Medical Journal”ın 2. sayısında yayımlanan bu retrospektif çalışmada, tiroid hastalıklarının tanı ve takibinde istenilen testlerin ne ölçüde klinikte öngörülen algoritmayı yansıttığı ve mevcut durumun fiyat etkinliğini sağlamadaki durumu araştırıldı.
Bir yılda 114 bin liralık zarar
Araştırmada, 2012 yılında Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesinde çalışılmış 24 bin 691 TSH, 18 bin 432 sT4, 14 bin 537 sT3 sonucu olduğu ve sadece 5 bin 990 hastada tek başına TSH isteminin yapılmış olduğu görüldü. TSH’si normotiroidik değerlere sahip olan hastalarda yapılan analizler sonucunda, beraberinde istenmiş olan 25 bin 505 adet sT3 ve sT4 testlerinin ek bir maliyet oluşturduğu saptandı.
2013 Sağlık Uygulama Tebliği’nde TSH, sT3 ve sT4 düzeyi için kurumlara yapılan geri ödeme miktarı her bir test için 4.50 TL. Yapılan 25 bin 505 gereksiz test için kurumlara 114 bin 772 TL geri ödeme yapıldığı saptandı.
Dörtte üçü algoritmaya uymuyor
Tanısal algoritmaya uyumun araştırıldığı bu retrospektif çalışmanın sonuçları, yüzde 76’ lık önemli bir olgu popülasyonunda, istemlerin belirtilen algoritmaya uygun olarak yapılmadığını ortaya koydu. Hastaların tiroid fonksiyonunun değerlendirilmesinde, kılavuzlarda önerilen şekilde TSH’nin tek başına isteminden çok, diğer testlerle kombine istem şeklinin daha yaygın olarak kullanıldığı görüldü.
Rakam aslında daha büyük
Türkiye’de kamu kuruluşlarında laboratuvar testlerinin alımında, kit karşılığı cihaz kiralaması yöntemi uygulanıyor. Kitler test başına belli bir fiyatla kurumlara alınıyor. Bu maliyet fiyatına personel, elektrik, su, altyapı, otomasyon giderleri gibi test çalışma süreci için mutlaka gerekli olan bazı giderler dâhil değil.
Hem hastaneye hem ülkeye zarar
Yine Türkiye’de hastaneye ayaktan başvuran hastalarda paket ücretleri uygulanıyor. Paket ücretlerini aşan durumlar hastane bütçesine zarar olarak yansıyor. İstemler paket dâhilinde kaldığında da, gerekli olmadığı halde istenmiş olan tetkik hem hastane hem de ülke kârının azalmasına yol açıyor.
Tarama testi olarak kullanılıyor
Klinik algoritmaya uyulmamasının bir nedeni ikinci defa kan alma gereksinimini ortadan kaldırmak olabilir. Buradan yola çıkılarak, bazı merkezlerde TSH düzeyi anormal bulunan hastalarda otomatik olarak önceden belirtilen diğer ek testlerin ölçümüne geçilebildiği bildiriliyor. Bu şekilde bir yaklaşım, algoritmaya uyumun artmasına katkı sağlayabilir.
Hastanın klinik durumu itibarıyla, hekimde patolojik sonuç beklentisi oluşturduğu için kombine istem yapılmış olabilmesi de olası. Ancak araştırmacılar, kombine istemlerin daha çok tarama amacıyla istendiğinin ortaya konulduğunu belirtiyor.
