MEDİMAGAZİN - Türk Nöroloji Derneği Uyku Tıbbı Çalışma Grubu Moderatörü Prof. Dr. Sevda İsmailoğulları, Medimagazin'in çocuklarda uykunun önemine ilişkin sorularını yanıtladı.
1. Uyku gereksinimleri çocuklarda farklı yaş gruplarına göre nasıl değişir ve bu anlayış neden önemlidir?
Uyku evrensel bir sağlık hizmeti sunucusudur ama özellikle çocukların zihinsel ve fiziksel gelişimleri için kritik bir rol oynamakta.Doğduktan sonra uyku ihtiyacımız fazla oluyor. Yani bebekken uyku ihtiyacımız ilk 1 yaşa kadar 12-16 saat arasında değişiyor. Daha sonra giderek azalmaya başlıyor. Bu ergenlik döneminde 8-10 saate kadar düşüyor.
2. Nörolojik bir perspektiften bakıldığında, çocuklarda kronik uyku yoksunluğunun potansiyel sonuçları nelerdir?
Uyku yoksunluğu çocukları gerçekten çok etkiliyor. Bir saatlik artışlar azalmalar bile çok etkiliyor. Özellikle dikkat ve hafızayla ilgili uykunun çok önemli fonksiyonları olduğu için bebeklerin zihinsel gelişimlerinde uykudan yoksun kalmak bir bebeğin dikkatini, öğrenmesini ve kelime dağarrcığını negatif yönde etkiliyor.
Bunun dışında davranışsal olarak da uyku önemli. Bizim ertesi güne daha mutlu uyanmamız için sağlıklı bir uyku uyumamız gerekiyor. Bebeklerde de uykunun miktarının ihtiyacı olandan az olması, bebeklerin huzursuz, keyifisz ve hiperaktif olmalarına sebep oluyor.
Çocuk yaş grubunda matematiksel zekada, dikkatte, ders başarısında uyku çok önemli. Ergenliğe doğru gelindiğinde uyku yoksunluğu, daha fazla hata yapma eğilimi, kaza yapma eğilimi, sakarlık gibi durumlara neden oluyor. Ergenlerde uyku yoksunluğu trafik kazaları ile ilişkili olarak görülüyor.
Ergenlerde uyku bozukluğu bazı psikiyatrik hastalıkların belirtisi olabileceği gibi kendisi de psikiyatrik hastalıklara yatkınlık oluşturabilir özellikle depresyon kaygı bozukluğu gibi. Uyku yoksunluğu özellikle ergenlerde intihar riskiyle de ilişkili. Ders başarılarında düşüklük, gündüz uyku hali ve konsantrasyon problemleri, araç kullanıyorsa trafik kazalarında artış veya intihar riskinde artışla ilişkilendirilmiş.
Uyku yoksunluğu çocukların fiziksel gelişimlerini de etkileyebilir. İhtiyacından daha az uyumak obeziteyle de ilişkili olarak bulunmuş. Uykunun olması gerekenden fazla olması da obeziteyle ilişkili olabileceğinden, fazla uyku da önerilmiyor.
Yani çocuklarda uyku yoksunluğu hem bilişsel, hem duygu durum, hem de fiziksel görünüm olarak sağlığı negatif yönde etkileyen sonuçlar ortaya çıkaracaktır.
3. Elektronik cihazlar ve ekran süresi çocukların uyku düzenini nasıl etkiler ve ne gibi nörolojik sonuçlar ortaya çıkabilir?
Tablet, telefon, bilgisayar gibi elektronik cihazların ekranına maruz kalmanın uyku üzerine negatif etkileri olduğu toplum tarafından iyi bilinen bir gerçek. Bu ekranlardaki mavi ışığın frekansı güneş ışığının frekansına yakın olması nedeniyle melatoninin salgılanmasını azaltıyor. Cihazlara bakarken mavi ışığı algıladığında göz sanki güneş ışığını algılamış gibi beyne sinyal veriyor bu da uykuyu başlatan ve sürdüren melatonin hormonunun salınmasını önlüyor. Sosyal medya kullanımı da ergenlerde ve çocuklarda son dönemde uyku bozukluğunun en önemli sebepleri arasında değerlendiriliyor.
4. Uyku ile dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) veya otizm gibi durumlar arasındaki ilişki hakkında bilgi verebilir misiniz?
Uyku yoksunluğu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) veya otizm olan çocuklarda çok sık görülüyor. Bu çocuklarda huzursuz bacaklar sendromu da çok sık görülüyor. Çocukların bunu ifade etmeleri daha zor oluyor. Yanlışlıkla DEHB tanısı da alabilir, dikkat etmemiz gerekir.
Uyku yoksunluğu hem DEHB hem de otizm spektrum bozukluklarında çok sık bulunur ve eğer eşlik ediyorsa klinik gidişatı negatif yönde etkiler. Uyku bozukluğunu düzeltmemiz otizm ve dikkat eksikliği ile ilgili belirtilere de iyi gelecektir. Bu çocukları takip eden doktorların bu çocukların uyku sorunlarını sorgulamaları gerekir.
