Türkiye’de, dünya genelindeki eğilimlere paralel olarak, yaşlanmaya bağlı kronik hastalıklar giderek önemli bir halk sağlığı sorunu haline geliyor. Kalp ve akciğer hastalıkları, kanser ve dejeneratif beyin hastalıklarının ardından, kas-iskelet sistemi hastalıklarının da ön plana çıktığı görülüyor.
Halk arasında eklem kireçlenmesi olarak bilinen osteoartrit (OA), kemik erimesi olarak adlandırılan osteoporoz ve iskelet kası erimesi olarak tanımlanan sarkopeni, özellikle orta ve ileri yaş gruplarında ciddi sakatlık riskleriyle ilişkilendiriliyor.
Kas-iskelet hastalıkları, dünya genelinde milyonlarca insanın hareket kabiliyetini kısıtlayan, yaşam kalitesini düşüren ve iş gücü kaybına yol açan ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak öne çıkıyor.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, osteoporoz, osteoartrit ve sarkopeni gibi hastalıklar, yaşlanan nüfusla birlikte sadece bireyler için değil, yakın çevreleri ve sağlık sistemleri için de giderek artan bir yük oluşturuyor. Bu hastalıklar, fiziksel etkilerinin yanı sıra sosyal ve psikolojik açıdan da hastaların yaşamını olumsuz yönde etkiliyor.
Kadınlarda erkeklere kıyasla daha sık görülen bu hastalık, eklem yapılarında dejenerasyon, deformasyon, ağrı ve hareket kısıtlılığı ile karakterize ediliyor. Ancak, hastalığın ilerlemesini durduracak veya eklem hasarını önleyecek kesin bir tedavi yöntemi henüz bulunmuyor. Mevcut tedaviler yalnızca semptomları hafifletmeye yönelik olup, osteoartrit (OA) hastalarının büyük bir bölümü yaşam kalitesini düşüren ağrı ve hareket kısıtlılığıyla mücadele etmek zorunda kalıyor.
Osteoartrit (OA), 1990'dan 2013'e kadar yüzde 75 oranında artış göstererek, en hızlı yükselen üçüncü klinik tablo haline geldi. Bu artış, %135 ile diyabetin ve %84 ile demansın ardından üçüncü sırada yer alıyor.
Yeni teknolojiler, osteoartrit tedavisinde umut vadediyor
Geleneksel osteoartrit (OA) teşhis ve tedavi yöntemleri, hastanın öyküsü, fizik muayene ve radyografik görüntülemeye dayanıyor. Ancak bu yöntemler, hastalığın erken evrelerini tespit etmede ve bireyselleştirilmiş tedavi planları oluşturmada yetersiz kalabiliyor.
Son yıllarda, çoklu omik analizleri (genomik, transkriptomik, proteomik, lipidomik ve metabolomik gibi), yapay zeka destekli hareket analizi ve biyobelirteç tabanlı biyosensörler, OA’nın erken tanısı ve tedaviye yanıtın izlenmesi açısından önemli bir umut vadediyor. Bu doğrultuda, Avrupa Birliği’nin COST aksiyonu kapsamında bir iş birliği ağı (https://netwoark.eu/) geliştirildi ve Türkiye’den uzmanlar da bu ağda yer alıyor.
Bu yeni yaklaşımlar ile neler değişecek?
• Hastaların genetik profiline dayalı kişiselleştirilmiş tedaviler geliştirilebilecek,
• Biyobelirteçler sayesinde OA’nın erken teşhisi ve hastalığın ilerleyişi takip edilebilecek,
• Yapay zeka destekli hareket analizleri ile hastaların fiziksel durumu objektif olarak değerlendirilebilecek.
Hangi konular ele alınacak?
Osteoartrit (OA) başta olmak üzere kas-iskelet hastalıklarında yeni tanı ve tedavi yaklaşımları ele alınacağı “Kişiselleştirilmiş Tıpta Çoklu Omik Çalıştayı” 17 Mart 2025’te Ankara’da TÜSEB - Aziz Sancar Araştırma Merkezi’nde gerçekleştirilecek.
Çalıştayda, kişiselleştirilmiş tıp ve çoklu omik yaklaşımlarının osteoartrit yönetiminde nasıl uygulanabileceği detaylı şekilde ele alınacak.
Çalıştayda ele alınacak konular şunlar:
• Osteoartrit alt türlerinin belirlenmesi ve kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımları,
• Yapay zeka destekli hareket analizinin OA teşhisinde ve takibinde kullanımı,
• Biyobelirteçlerin ve biyosensörlerin OA hastalarının tedavi sürecinde nasıl değerlendirilebileceği,
• Yeni nesil tedavi yöntemleri ve biyoteknoloji alanındaki gelişmeler,
• Hastalar, klinisyenler ve araştırmacılar arasında kurulabilecek etkili iletişim ve iş birliği modelleri.
Avrupa Osteoartrit Derneği (EUSOA) kuruluyor
Avrupa’da osteoartrit araştırmaları halen koordinasyondan yoksun ve dağınık şekilde yürütülüyor. Bu sorunun çözülmesi amacıyla EU-netwOArk girişimi kapsamında Avrupa Osteoartrit Derneği (EUSOA) kurulacak.
Bu yeni araştırma platformu sayesinde hastalar, klinisyenler ve bilim insanları bir araya gelerek OA’nın teşhis ve tedavisine yönelik daha kapsamlı ve sistematik çalışmalar yürütebilecek. Kişiselleştirilmiş Tıpta Çoklu Omik Çalıştayı, EUSOA’nın kuruluş sürecine de önemli katkılar sağlayacak. Avrupa’da osteoartrit yönetimine yönelik araştırmaların daha koordineli ilerlemesine yardımcı olacak bu organizasyon, kişiselleştirilmiş tıbbın geleceğini şekillendiren önemli adımlardan biri olarak değerlendiriliyor.
Çalıştay ücretsiz olarak düzenlenecek ve katılım 40 kişi ile sınırlı olacak. Etkinliğe fiziken katılamayanlar için çevrim içi yayın yapılması planlanıyor.Detaylı bilgi ve kayıt https://chondromics.org/news/ adresinden gerçekleştirilebilecek.
