Tıp literatüründe “hafta sonu etkisi”, hafta sonu yapılan tıbbi müdahalelerin daha kötü sonuçlarla ilişkilendirilmesi olarak biliniyor. Bu durumun hastanelerde azalan personel sayısı, uzmanlara erişim kısıtlılığı ve değişen bakım süreçlerinden kaynaklanabileceği düşünülüyor. Ancak hastalar açısından bakıldığında, hafta sonuna yakın günlerde yapılan ameliyatlarda cerrahların ve sağlık çalışanlarının dikkatsiz olabileceği veya hafta sonu planlarına odaklanabileceği yönünde bir kaygı da mevcut.
Önceki çalışmalar, Cuma günleri yapılan ameliyatların ölüm oranlarını artırdığına dair bazı bulgular sunsa da, diğer araştırmalar belirgin bir ilişki tespit edememişti. JAMA Network Open’da yayımlanan yeni araştırma, bu konuyu netleştirmek adına kapsamlı bir analiz gerçekleştirdi.
Cuma günü risk daha yüksek
Kanada’nın Ontario bölgesinde 2007-2019 yılları arasında gerçekleştirilen 25 farklı ameliyat türüne ait 429.691 hastanın verileri incelendi. Hastalar, hafta sonu veya resmi tatil öncesi (Cuma veya tatil arifesi) ameliyat olanlar ve hafta sonu sonrası (Pazartesi veya tatil sonrası) ameliyat olanlar olarak iki gruba ayrıldı.
Çalışmanın öne çıkan bulguları şu şekilde:
- Hafta sonu öncesi ameliyat olan hastaların hastanede kalış süresi daha uzun çıktı.
- Cuma günü ameliyat edilen hastaların, 30 gün içinde ölüm, komplikasyon veya tekrar hastaneye yatış yaşama riski %5 daha yüksekti.
- 30 günlük ölüm riski %9 daha fazla olurken, bu oran 90 günde %10’a, bir yıl içinde ise %12’ye yükseldi.
- Planlı ameliyatlar, hafta sonu öncesi yapıldığında daha kötü sonuçlar doğururken, acil ve plansız ameliyatlar için hafta sonu öncesi gerçekleştirilen işlemlerin biraz daha iyi sonuç verdiği görüldü.
Araştırmacılar, hafta sonu öncesi ameliyatların daha yüksek risk taşımasının nedenleri arasında hastane personelinde azalma, uzmanlara erişimde kısıtlılık ve ameliyat sonrası bakım süreçlerindeki değişiklikler olabileceğini belirtiyor. Ancak, bu etkilerin tam olarak neden kaynaklandığını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuluyor.
Hastalar ameliyat günü seçerken dikkatli olmalı mı?
Araştırmanın sonuçları, hafta sonu öncesi ameliyatların belirli riskler taşıyabileceğini gösterse de, uzmanlar hastaların yalnızca bu veriler ışığında ameliyat tarihlerini değiştirmemesi gerektiğini belirtiyor. Hastanelerin hafta sonu öncesinde yapılan ameliyatlardaki riskleri azaltmak için daha etkili bakım stratejileri geliştirmesi gerektiği vurgulanıyor.
Bu bulgular, cerrahların ve hastanelerin operasyon planlamalarını gözden geçirmesi gerektiğine işaret ederken, hastalar için de ameliyat günü seçiminin önemli bir faktör olabileceğini ortaya koyuyor.
