Kadınlarda en sık görülen rahatsızlık

 

Me­di­cal Park Bah­çe­li­ev­ler Has­ta­ne­si Tüp Be­bek Mer­ke­zi ve Ka­dın Do­ğum Bö­lü­mü Di­rek­tö­rü Ka­dın Has­ta­lık­la­rı ve Do­ğum Uz­ma­nı Prof. Dr. Ka­dir Sa­van; ka­dın­lar­da kı­sır­lı­ğa ne­den olan  Po­li­kis­tik Over Sen­dro­mu (PKOS) ile il­gi­li me­rak edi­len so­ru­la­rı ya­nıt­la­dı...

 

Po­li­kis­tik Over Sen­dro­mu ne­dir?

 

PKOS, ka­dın­lar­da en sık gö­rü­len yu­murt­la­ma fonk­si­yon bo­zuk­lu­ğu­nun adı­dır. Nor­mal­de ka­dın­la­rın yu­mur­ta­lık­la­rın­da her ay bi­ne ya­kın yu­mur­ta hüc­re­si ge­liş­me­ye de­vam eder ama son se­çil­me dö­ne­mi­ne gel­di­ğin­de bun­lar­dan 20 ila 50 ta­ne­si se­çi­lir.

 

Bun­lar o ay­ki ge­li­şen yu­mur­ta gru­bu­nu oluş­tu­rur. Bu 50’ye ya­kın yu­mur­ta da 5-6 gün ge­liş­tik­ten son­ra iç­le­rin­den bir ta­ne­si ol­gun­la­şır ve o ay­ki yu­murt­la­ma ola­cak yu­mur­ta ha­li­ne gel­mek üze­re bu ge­li­şi­mi­ni de­vam et­ti­rir. 18-20 mi­li­met­re­den son­ra  da çat­lar ve yu­murt­la­ma olur.

 

Di­ğer yu­mur­ta­lar ise ge­ri­ler ve kay­bo­lur. İş­te ba­zı du­rum­lar var­dır ki bu me­ka­niz­ma bo­zul­muş­tur. Yu­mur­ta­lık­lar­da­ki yu­mur­ta hüc­re­le­ri 8-10 mi­li­met­re ça­pa gel­dik­le­rin­de da­ha faz­la ge­li­şe­mez­ler ve bü­yü­mez­ler. Bun­lar, yu­mur­ta­lık için­de kü­çük kü­çük kist­ler ha­lin­de ka­lır.

 

Erkeklik hormonu salgılar

 

Çap­la­rı 5 ila 10 mi­li­met­re ara­sın­da de­ği­şir. İs­min­den de an­la­şı­la­ca­ğı üze­re po­li­kis­tik ya­ni çok sa­yı­da kü­çük yu­mur­ta kist­le­ri olu­şur.

 Yu­mur­ta tam ge­li­şip yu­murt­la­ma oluş­tu­ra­ma­dı­ğı için PKO­S’­dan son­ra da yu­mur­ta­lık­lar bü­yü­me baş­lar. Bü­yü­yün­ce de yu­mur­ta­lık­tan er­kek­lik hor­mon­la­rı sal­gı­la­nır. Bu da yu­mur­ta­lı­ğın ya­pı­sı­nı, has­ta­nın şe­ker me­ta­bo­liz­ma­sı­nı bo­zar.

 

Adet dü­zen­le­ri bo­zu­lur ve ge­cik­me­li (2-6 ay) adet gö­rür.­

 

Bu has­ta­lık na­sıl kı­sır­lı­ğa ne­den olu­yor?

 

Vü­cut­ta hor­mon sal­gı­sı­nı dü­zen­le­yen ba­zı en­zim­ler var. O en­zim­ler, ko­les­te­rol­den ka­dın­lık hor­mon­la­rı­nı oluş­tu­rur ve hor­mon den­ge­si­ni sağ­lar.

Ama ba­zen an­ne kar­nın­day­ken bu en­zim­ler­de bir bo­zuk­luk olu­şur ve bu da ka­dın­lık hor­mon­la­rı­nın ya­pı­sı­nı boz­du­ğu için yu­mur­ta­lık­lar­da sap­ma mey­da­na ge­lir ve hor­mon den­ge­si bo­zu­lur. Onun so­nu­cun­da yu­mur­ta­lık­lar bü­yür, için­de çok sa­yı­da kü­çük kü­çük yu­mur­ta hüc­re­le­ri olur, adet­ler ge­ci­kir, yu­murt­la­ma ol­maz ve kı­sır­lık so­ru­nu­na yol açar.

 

Uzun vadede şeker hastalığına yol açıyor

 

Kı­sır­lık dı­şın­da baş­ka han­gi so­run­la­ra yol açıyor?

 

PKOS; sadece bir kısırlık ya da yumurtlama sorunu değil, aynı zamanda hastalarda çeşitli sağlık sorunları da yaratabiliyor.

PKOS, kı­sa sü­re­de yu­murt­la­ma­nın ol­ma­ma­sı, adet­le­rin ge­cik­me­si ve kı­sır­lı­ğa yol aç­ma­sı­nın dı­şın­da, has­ta­la­rın or­ta de­re­ce­de ki­lo al­ma­sı­na ne­den olur.Çün­kü yu­mur­ta­lık­tan sal­gı­la­nan er­kek­lik hor­mon­la­rı şe­ker me­ta­bo­liz­ma­sı­nı boz­du­ğu için ki­lo al­ma­ya eği­li­mi ar­tı­rır; has­ta­lar 6 ila 15 ara­sın­da ki­lo alır­lar.

 

Ayrıca hastaların yüzde 60’ı, uzun vadede (40-50’li yaşlarda) şeker hastası olarak karşımıza çıkarlar.Yine uzun vadede tansiyon, kalp hastalığı gelişebilir. Bu hastaların bir kısmında ileriki yıllarda rahim ve meme kanseri oluşabilir.

 

Hamilelikte sıkı doktor takibi şart

 

Ne za­man ame­li­yat ge­re­kir?

 

PKO­S’­da her za­man ame­li­yat yap­ma­yız. Ama ba­zı du­rum­lar var ki; has­ta­yı te­da­vi et­me­mi­ze rağ­men yu­murt­la­ma ol­maz, hor­mon den­ge­si dü­zen­siz­dir. Ya­ni her şe­ye rağ­men dü­zel­mi­yor. Eğer has­ta­nın kı­sır­lık prob­le­mi ve ço­cuk bek­len­ti­si var­sa, yu­murt­la­ma ilaç­la­rı­na rağ­men de ha­mi­le ka­la­mı­yor­sa o za­man iki se­çe­nek var; ya tüp be­bek te­da­vi­si­ne alı­rız ya da ame­li­yat ede­riz.

 

Ka­pa­lı ame­li­yat

 

Ame­li­yat için ka­rın­dan la­po­ros­ko­pi de­di­ği­miz bir alet­le gi­re­riz. Ka­pa­lı ame­li­yat­la her yu­mur­ta­lı­ğa la­zer­le 5-6 kü­çük de­lik aça­rız.

Yu­mur­ta­lık­ta­ki er­kek­lik hor­mo­nu de­di­ği­miz an­dro­jen hor­mo­nu­nu sal­gı­la­yan kıs­mı azal­tı­rız ve yu­mur­ta­lık üze­rin­de­ki bas­kı­la­yı­cı et­ki­si­ni or­ta­dan kal­dı­rı­rız.

 

PKO­S’­un ge­be ka­dın­da olum­suz et­ki­le­ri var mı?

 

PKO­S’­lu ka­dın­la­rın yüz­de 30 ila 50’si ken­di­li­ğin­den ha­mi­le ka­lır.Bu ka­dın­lar ge­be­lik sü­re­sin­de PKO­S’­nın olum­suz et­ki­le­riy­le kar­şı­la­şa­bi­lir­ler. Çün­kü bu tür has­ta­la­rın şe­ker me­ta­bo­liz­ma­sı bo­zuk­tur.

 

 Böy­le olun­ca da ha­mi­le­lik sı­ra­sın­da aşı­rı ki­lo ar­tı­şı ola­bi­lir, ge­be­lik­te şe­ker has­ta­lı­ğı ge­li­şe­bi­lir, vü­cut­ta şiş­lik­ler gö­rü­le­bi­lir, ge­be­li­ğin al­tın­cı ayın­dan iti­ba­ren tan­si­yon yük­sel­me­si ve ge­be­lik ze­hir­len­me­le­ri ge­li­şe­bi­lir.

 

Sa­kın­ca­lı yi­ye­cek­ler

 

O yüz­den bu has­ta­lar özel­lik­le ge­be­lik dö­ne­min­de iyi bir şe­kil­de ta­kip edil­me­li ve te­da­vi­le­ri de ona gö­re dü­zen­len­me­li­dir.

PKO­S’­u bu­lu­nan ve ha­mi­le ka­lan ka­dın­lar ge­be­lik dö­ne­min­de özel­lik­le ye­mek­le­rin­de un­lu, ha­mur­lu yi­ye­cek­ler­den ke­sin­lik­le uzak dur­ma­lı, eg­zer­siz yap­ma­lı ve lif­li gı­da­lar tü­ket­me­ye özen gös­ter­me­li.  

 

Doğurdum kurtuldum demeyin

 

PKO­S’­lu ka­dın­lar ço­cuk sa­hi­bi ol­sa­lar bi­le ben bu has­ta­lık­tan kur­tul­dum de­me­sin­ler, ya­şam bo­yu sağ­lık­la­rı­na dik­kat et­sin­ler. Kalp, tan­si­yon, şe­ker has­ta­lı­ğı ve me­me ile ra­him kan­se­ri ris­ki açı­sın­dan dü­zen­li ola­rak kon­trol­le­ri­ni yap­tır­sın­lar. Di­yet­le­ri­ne dik­kat et­sin­ler, dü­zen­li ola­rak eg­zer­siz ya­pıp ha­re­ket­li ol­ma­ya özen gös­ter­sin­ler. PKO­S’­nın te­da­vi­si var­dır ama ih­mal et­me­sin­ler. Ge­ci­kir­ler­se so­run da­ha çok ar­tar.

 

Beyaz unu unutun sebzeden şaşmayın

 

Na­sıl te­da­vi edi­li­yor?

 

PKOS te­da­vi­sin­de ama­cı­mız ön­ce­lik­le has­ta­la­rın za­yıf­la­ma­sı ve ki­lo kon­tro­lü­nün sağ­lan­ma­sı­dır.Bu­nun için de ek­mek­ten, be­yaz un­dan, şe­ker­den ka­çın­ma­la­rı­nı bol po­sa­lı ve lif­li gı­da­lar tü­ket­me­le­ri­ni öne­ri­yo­ruz. An­cak sa­de­ce di­yet ye­ter­li gel­mi­yor.

 

PKOS has­ta­la­rın­da hor­mon den­ge­si bo­zuk ol­du­ğu için az da ye­se­ler ak­ran­la­rı­na oran­la ki­lo eği­li­mi olu­yor.

Çün­kü ener­ji ve şe­ker me­ta­bo­liz­ma­la­rı bo­zul­du­ğun­dan, so­nuç­ta ye­dik­le­ri­ni vü­cut­ta yağ do­ku­su­na dö­nüş­tü­rüp de­po eder­ler ve bu da ki­lo al­ma­la­rı­na ne­den olur.

 

İş­te bu ne­den­le di­yet­ten son­ra has­ta­ya ha­re­ket­le­ri­ni ar­tır­ma­la­rı­nı öne­ri­riz. Gün­lük ya­şam­da ak­tif ol­ma­la­rı­nı is­te­riz. Haf­ta­da en az üç kez, en az ya­rım sa­at ol­mak şar­tıy­la çok hız­lı yü­rü­yüş­ler (ba­zen de ko­şu ola­bi­lir) öne­ri­riz. Di­yet ve eg­zer­siz­le has­ta­nın ge­nel sağ­lı­ğı­nı ko­ru­ruz.

 

Eğer has­ta­nın ço­cuk bek­len­ti­si var­sa; za­yıf­la­tı­yo­ruz ve şe­ker me­ta­bo­liz­ma­sı­nı dü­zen­le­yi­ci ilaç­lar ve­ri­yo­ruz. Bun­la­rın yüz­de 40-50’sin­de ha­mi­le­lik ken­di­li­ğin­den olu­şur. Ama eğer ge­be ka­la­maz­lar­sa o za­man yu­murt­la­ma ilaç­la­rı kul­la­nı­rız.

 

Ha­mi­le kal­ma­sa da risk var

 

An­cak ba­zı has­ta­lar var ki; ço­cuk­la­rı var, ha­mi­le kal­mak gi­bi bir bek­len­ti­si yok ama PKOS ne­de­niy­le sağ­lık so­run­la­rı (geç adet gör­me, tan­si­yon, şe­ker, me­me ve ra­him kan­se­ri ris­ki vb.) ya­şı­yor­lar.

 

Bu ko­şul­lar­da da has­ta­nın mut­la­ka te­da­vi edil­me­si ge­re­ki­yor. Bu tür has­ta­la­rı ko­les­te­ro­lü­nü, şe­ke­ri­ni, tri­gi­li­se­rit ve yağ­la­rı­nı öl­çüp, ona gö­re te­da­vi ede­riz.

 

Bu te­da­vi­de ama­cı­mız hem has­ta­la­rın dü­zen­li adet gör­me­si­ni sağ­la­mak hem de ra­him için­de­ki aşı­rı ge­liş­me­yi kı­ra­rak ile­ri­de ra­him kan­se­ri ge­liş­me ris­ki­ni azalt­mak­tır.