Yoğun bakımdaki her 100 hastanın 19’u gereksiz yatıyor

Yoğun bakım ünitelerine genel durumuna uygun yatırılmayan hastaların yatış gerekçelerinde ilk sıralarda hastanenin daha alt basamakta Yoğun Bakım Ünitesi'nin (YBÜ) olmaması, hastanın yatması gereken servis veya YBÜ'sünün hastayı kabul etmiyor olması ve sosyal sebepler (hasta yakınlarının hastayı kabul etmemeleri gibi) geliyor.

Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Denetim ve Değerlendirme Daire Başkanlığı, 'Yoğun Bakım Üniteleri Tıbbi Denetim Raporu' hazırladı. Kamu, üniversite ve özel tüm yataklı sağlık tesisleri bünyesinde bulunan yoğun bakım ünitelerinde (Koroner ve KVC YBÜ'leri hariç) yatış endikasyonlarının uygun olup olmadığı incelenen raporda, yoğun bakımların amacına uygun bir şekilde kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi için denetimler gerçekleştirildi. Denetim sonucunda tüm illerde yoğun bakım ünitelerinin yeniden yapılandırılmasına ışık tutacak; hasta yatışlarının endikasyona uygun yapılıp yapılmadığının, yoğun bakım ünitelerinin alt yapı ve mortalite oranlarının, yoğun bakım ünitelerinin yatak sayısı ve yatak dağılımının kullanım şartlarına uygunluğunun değerlendirilmesi yapıldı. Bundan sonra yapılacak denetimlerle karşılaştırmalar sonucunda varılan nokta belirlenecek. Denetim sonucu düzenlenen 113 sayfalık rapor her ilin il sağlık müdürlükleri ve kamu hastaneler birliği genel sekreterliklerine gönderildi.

Denetim çalışmaları yoğun bakımlarda hasta yatışlarının uygun yapılıp yapılmadığını değerlendirmek ve hastanın durumuna uygun basamakta yatması için gerekli tedbirleri almak ve gerektiğinde hastaların yatış profiline bakarak ihtiyaç duyulan ölçüde kapasiteyi artırmak amacıyla yürütüldü. Yine II. Basamak ve III. Basamak yoğun bakım yatak dağılımlarını ve yatak doluluk durumlarını tespit etmek, il ve bölge düzeyinde ihtiyaca göre basamaklar arasında kapasite dağılımını yeniden gözden geçirmek için yapılan bu denetimde önemli sonuçlar elde edildi. Ülkemizde yoğun bakım hizmetlerinin sunumu, 'erişkin' ve 'yenidoğan' yoğun bakım ünitelerinde (I. II. III. Basamak), 'çocuk' yoğun bakım ünitelerinde (II. ve III. basamak) şeklinde verilmekte. Ülke genelinde erişkin yoğun bakım yatak sayısı Sağlık Bakanlığı, üniversite ve özel toplamı 13 bin 841 iken, yenidoğan yoğun bakım yatak sayısı Sağlık Bakanlığı, üniversite ve özel toplam 6 bin 850 ve çocuk yoğun bakım yatak sayısı Sağlık Bakanlığı, üniversite ve özel toplam 714 olmak üzere toplam 21 bin 405 yoğun bakım yatağı bulunuyor.

Rapor kapsamında 890 hastanede yoğun bakım ünitelerinde toplam 8 bin 593 hasta yatış esnasında anlık, 8 bin 280 hasta ise dosya üzerinden olmak üzere toplam 16 bin 959 hasta değerlendirildi. Erişkin Yoğun Bakım Ünitelerinde toplam 7 bin 902 hasta değerlendirilirken, bunlardan yüzde 58'i yatan hasta anlık olarak; yüzde 42'si daha önceden yatmış hasta dosya üzerinden incelendi. Değerlendirilen hastaların yüzde 50,2'si Sağlık Bakanlığı'na bağlı hastanelerde, yüzde 29,1'i özel hastanelerde ve yüzde 20,7'si üniversite hastanelerinde yatan hastalardan oluşturdu. Hasta gruplarının yaş aralıklarına göre dağılımlarına bakıldığında yüzde 25,5'inin 70-79 yaş, yüzde 18'inin 60-69 yaş, yüzde 19,7'sinin 80-89 yaş ve yüzde 11,1'inin 50-59 yaş aralığında bulunduğu gözlendi. Yoğun Bakım Ünitesi'nde (YBÜ) yatan hastaların ortalama yatış gün sayıları incelendiğinde en az bir gün yatan hastaların yüzde 35,6'sı 1-3 gün, yüzde 37,1'i 4-10 gün ve yüzde 19,9'u ise 11-30 gün kaldıkları anlaşıldı. Bu durumda mevcut yatakların yüzde 63'ünün en az 4 gün ve üzeri sürelerde kullanıldıkları görüldü.

YOĞUN BAKIM ÜNİTELERİNDE EN FAZLA GEREKSİZ YATIŞ İZMİR'DE

Erişkin YBÜ denetim verilerine göre Türkiye genelinde yoğun bakım hastalarının II. basamakta yüzde 33 oranında, III. basamakta da yüzde 34 oranında uygunsuz yatırıldığı tespit edildi. Başka bir ifadeyle II. basamak yoğun bakımda yatırılan her 100 hastanın 19'u gereksiz yatarken 14'ünün de III. basamak yoğun bakımda yatmasının uygun olacağı belirlendi. Benzer şekilde III. basamak yoğun bakımda yatan 100 hastadan 11'i gereksiz yatarken 23'ünün de II. basamak yoğun bakımda yatmasının uygun olacağı gözlendi. Türkiye genelinde kurumsal bazda bakıldığında Sağlık Bakanlığı ve özel hastaneler arasında gereksiz yatış oranlarının yaklaşık yüzde 20 ile birbirlerine yakın olduğu tespit edildi. Erişkin YBÜ'de üç büyük ildeki yatışlardaki uygunsuzluk ve gereksizlik oranlarına bakıldığında; II. basamak yoğun bakım ünitelerinde en fazla gereksiz yatışın İzmir'de (yüzde 28,8), en fazla uygunsuz yatışın da yine İzmir'de (yüzde 44,1) olduğu, III.Basamak Erişkin YBÜ'lerinde ise en fazla gereksiz yatışın İzmir'de (yüzde 15), En fazla uygunsuz yatışın ise İstanbul'da (yüzde 39,2) olduğu görüldü. Denetim verilerine göre uygun yatırılmayan hastaların uygunsuz yatışlar incelendiğinde en sık görülen sebepler sırasıyla hastanenin daha alt basamakta YBÜ'sünün olmaması, hastanın yatması gereken servis veya YBÜ'sünün hastayı kabul etmiyor olması ve sosyal sebepler (hasta yakınlarının hastayı kabul etmemeleri gibi).

Rapora göre yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde değerlendirilen hastaların yüzde 41,1'i özel hastanelerde, yüzde 16,7'si üniversite hastanelerinde, yüzde 42,1'ini ise Sağlık Bakanlığı'na bağlı hastanelerde yatan hastalardan oluşturuyor. II. Basamak Yenidoğan YBÜ'lerde değerlendirilen hastaların kurumlara göre yatışlarının uygunluğuna bakıldığında, özel hastanelerde yüzde 67,9'unun uygun, yüzde 16,8'inin uygunsuz, yüzde 15,4'ünün ise gereksiz yatırıldığı görüldü. Üniversite hastanelerinde yüzde 80,6'sının uygun, yüzde 7,2'sinin uygunsuz, yüzde 11,9'unun ise gereksiz yatırıldığı anlaşıldı. Sağlık Bakanlığı'na bağlı hastanelerde ise yüzde 52'sinin uygun, yüzde 4,4'ünün uygunsuz, yüzde 43,6'sının ise gereksiz olarak yatırıldığı görüldü. Aynı şekilde III. Basamak Yenidoğan YBÜ'lerde değerlendirilen hastaların kurumlara göre yatışlarının uygunluğuna bakıldığında özel hastanelerde yüzde 97,4'ünün uygun, yüzde 1,9'ünün uygunsuz, yüzde 0,9'ünün ise gereksiz yatırıldığı görüldü. Üniversite hastanelerinde yüzde 90,4'ünün uygun, yüzde 4,2'sinin uygunsuz, yüzde 5,5'inin ise gereksiz yatırıldığı anlaşıldı. Sağlık Bakanlığı'na bağlı hastanelerde ise yüzde 90,1'inin uygun, yüzde 5,6'sının uygunsuz, yüzde 3,9'unun ise gereksiz olarak yatırıldığı görüldü.

II. Basamağa yatış gerekçelerine bakıldığında yüzde 22,3 ile prematüre, düşük doğum ağırlıklı, solunum sıkıntısı olan, vücut ısısının korunmasında desteğe ihtiyacı olan, oral beslenmesinde güçlük yaşayan yenidoğanlar oluşturmakta. Hastaların yüzde 17,7 sinin gestasyon haftası ne olursa olsun oksijen alımının desteklenmesi gereken hastalardan oluştuğu görüldü. Gestasyon haftası ve doğum ağırlığı ne olursa olsun mekanik ventilatör yardımı ile solunumun desteklenmesi gereken hastalardan oluşan gerekçeler ise yüzde 8,5'ini oluşturmakta. Sonuç olarak II. Basamak yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde yatışı yapılan yenidoğan hastalarının yüzde 49,6'sının oksijen tedavisine ihtiyacı olduğu görülmekte.

ÇOCUK YOĞUN BAKIMDA YATAN HASTALARIN YÜZDE 65'İNDE ORGAN YETMEZLİĞİ TESPİT EDİLDİ

III. Basamak yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde yatışı yapılan yenidoğan hastalarının yüzde 74,5'inin oksijen tedavisine ihtiyacı olabileceği ve yatan hastaların yaklaşık yarısının prematüre veya düşük doğum ağırlıklı olabileceği görüldü. Denetimi yapılan hastanelerde 24 saat çocuk uzmanı bulunup bulunmadığı sorgulanmıştır. Buna göre özel hastanelerin yüzde 35'inde, Sağlık Bakanlığı'na bağlı hastanelerin yüzde 28'inde, üniversite hastanelerinin de yine yüzde 28'inde 24 saat çocuk uzmanı bulunmadığı tespit edildi. Ayrıca Yenidoğan YBÜ'de 24 saat boyunca çocuk uzmanı veya yandal asistanı bulunup bulunmadığı sorgulandı. Elde edilen bulgulara göre özel hastanelerin YBÜ'lerinin yüzde 64'ünde, Sağlık Bakanlığı'na bağlı hastanelerin YBÜ'lerinin yüzde 60'ında, üniversite hastanelerinin YBÜ'lerinin ise yüzde 48'inde, 24 saat boyunca çocuk uzmanı veya yandal asistanı bulundurulmuyor.

Çocuk YBÜ denetimi verilerine göre Türkiye genelinde yoğun bakım hastalarının II. Basamakta yüzde 29 oranında, III. Basamakta ise yüzde 33 oranında uygunsuz yatırıldığı tespit edildi. Başka bir ifadeyle II. Basamak yoğun bakımda yatırılan her 100 hastanın 19'u gereksiz yatarken, 10'unun da III. Basamak yoğun bakımda yatmasının uygun olacağı belirlendi. Benzer şekilde III. Basamak yoğun bakımda yatan 100 hastadan 11'i gereksiz yatarken, 22'sinin de II. Basamak yoğun bakımda yatmasının gerekliliği belirlendi. Çocuk YBÜ'de yatan hastaların yüzde 65'inde organ yetmezliği tespit edildi.