Yüznakli operasyonları artık tüm dünyada yapılmaya başlandı. Ancak hastaların yüz nakli olabilmesi için hangi kriterlere sahip olması gerektiği tam netlik kazanmadı. Geçtiğimiz günlerde Fransa'da düzenlenen Avrupa Estetik Cerrahi Kongresi'nde ise körlere yüz nakli yapılıp yapılmaması tartışıldı. Kör hastalara, yüzlerini göremedikleri için nakil yapmak gerekli mi? Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ferit Demirkan; bu sorunun yanıtını verdi ve yüz nakliyle ilgili yeni gelişmeleri anlattı.
ABD'DE İKİ KÖRE NAKİL YAPILDI
Körlere nakil yapılması doğru mu?
Amerika'da bugüne kadar görme engelli iki kişiye yüz nakli yapıldı. Bunlardan biri Carla Nash, diğeri de elektrik çarpması geçiren inşaat işçisi Dallas Wien. Yüz nakli gerektiren olguların yaklaşık yarısında göz hasarı da ortaya çıkıyor. Bu bazen gözün tam kaybı, bazen de görmenin işe yaramayacak kadar azalması şeklinde olabiliyor. Bu tip hastalara yüz nakli yapılmasını etik bulmayanlar var. Bu grup; yüz naklinin, fonksiyonelden ziyade estetik bir girişim olduğunu düşünüyor.
Naklin görme sorunu olmayan birine yapılması daha mı doğru?
Hastanın başına geleni nasıl karşıladığı, çok geniş çerçevede incelenmesi gereken bir durum. Kişilik özellikleri, aile desteği, o zamana kadar yaşadığı travmalar, hayatta kendini gerçekleştirme hali, vs. hepsinin etkisi var. Kör olmak zaten ayrı bir kayıp... Sadece yüzünüzü değil, görüşünüzü de kaybetmişsiniz!
Bilim Kurulu'nun, görme engelli birine nakil yapılmamasına dair herhangi bir kararı var mı?
Hayır, yok! Bence daha kötü durumda olanın, bekleme listesinde daha yukarı çıkmasını sağlayacak bir puanlama sistemi olmalı.
Kör olan birisinin yüzünü görmediği için yaşadığı sorunlar daha mı azdır sizce?
Irak'ta yaralanan genç bir Amerikan askerinin evlilik fotoğrafı durumu özetler sanırım. O fotoğrafta yüzü olmayan adamın yanındaki kadının bakışları, yeni bir gelinin bakışları gibi değildi. İnsan tek başına yaşayan bir varlık değildir; çevresindekileri ondan uzak tutacak her şey, onun hayatını da olumsuz etkileyecektir.
ULUSAL KURUL BELİRLEMELİ
Türkiye'de kör olduğu halde listeye alınan hastalar var mı?
Evet var; Gazi Üniversitesi'nin yaptığı üçüncü nakilde, hastanın sol gözü görmüyordu. Ancak bekleme listelerinde bu şekilde ayrıntılı dökümler yok aslında. Bunun üzerinde çalışılıyor.
Yüz nakli görüntülerinin Bilim Kurulu'na verilmesi zorunlu mu?
Evet, hatta artık daha fazlası da olacak. Konuyla ilgili bütün derneklerin ortak görüşü; nakil listesine alınacak adayların, ulusal ve bağımsız bir kurul tarafından incelendikten sonra, ulusal bekleme listesine alınması yönünde...
İNTİHAR RİSKİ OLANA ÖNCELİK TANINMALI
Yüz nakli yapılacak iki hasta arasında seçim yapılırken; hangisinin durumunun daha vahim olduğuna bakılmalı. Burun ve ağız bölgeleri hasarlı olana, nefes alamayana, çiğneyemeyena öncelik verilmeli. Bir de travmayı nasıl kaldırabildiğine bakılmalı. İntihar riski varsa, öncelik tanınmalıdır.
KÖRE NAKİL YAPMAMAK ETİK DEĞİL!
Gözleri görmeyen hastaların da yüz nakline uygun olduklarına düşünüyorum. Çünkü yüzlerini göremeseler bile; dış çevrenin tepkilerini hissedebiliyorlar. Hatta benzer nedenlerle reddedilen ve intihar eden bir hasta da var. Donörlerin ve kaynakların kısıtlı olduğu bir ortamda; körlere yüz nakli yapılmasına karşı çıkanlar olacaktır. Ama bu; kanser olan ve tümörü kötü bir seyirde ilerleyen hastayı, nasılsa 'ölecek' diye tedavi etmemeye benzer!
YÜZLERİNE KAVUŞTULAR
ŞEMPANZE PARÇALADI
Charle Nash'in yüzü; bir şempanzenin saldırısı sonucu paramparça oldu. Nash bu ani saldırı karşısında; görme yetisini, kolunu ve yüzünü kaybetti. Ardından sayısız ameliyat geçirdi. En sonunda yapılan yüz nakliyle, saldırının izleri tamamen ortadan kaldırıldı.
ELEKTRİK ÇARPTI
Gerilim hattında çalışırken yüzü tamamen yanan Dallas Wiens; dört sene sonra mutluluğu yakaladı. Wien; operasyondan bir yıl sonra, kızının öpücüklerini hissedebildiğini söylüyor.
