MEDİMAGAZİN - 2023 Nobel Tıp Ödülü'nü COVID-19'a karşı etkili mRNA aşılarının geliştirilmesini sağlayan nükleosid baz modifikasyonlarına ilişkin keşifleri için Macar asıllı Katalin Kariko ve ABD'li Drew Weissman kazandı.
İki Nobel Ödülü sahibinin keşifleri, 2020'nin başlarında başlayan pandemi sırasında COVID-19'a karşı etkili mRNA aşılarının geliştirilmesi için kritik öneme sahipti. Ödül sahipleri, mRNA'nın bağışıklık sistemiyle nasıl etkileşime girdiğine dair anlayışı temelden değiştiren çığır açıcı bulguları sayesinde, modern zamanlarda insan sağlığına yönelik en büyük tehditlerden biri sırasında benzeri görülmemiş bir aşı geliştirme hızına katkıda bulundular.
Salgın öncesi aşılar
Pandemiden önce aşılar, bir bağışıklık tepkisinin oluşumunu uyarmak için öncelikle öldürülmüş veya zayıflatılmış virüslere veya spesifik viral bileşenlere dayanıyordu. Moleküler biyolojideki ilerleme, bireysel viral bileşenlere dayalı aşıların geliştirilmesine yol açtı. Ancak bu yöntemler yoğun kaynak gerektiriyordu ve salgınlar ve pandemiler sırasında hızlı aşı üretimi olanaklarını sınırlıyordu.
Dönüm noktası, 1980'lerde hücre kültürü olmadan mRNA üretmek için etkili yöntemler olan in vitro transkripsiyonun kullanılmaya başlanmasıyla geldi. Macar bir biyokimyacı olan Katalin Karikó, başlangıçtaki zorluklara rağmen, mRNA'yı tedavi için kullanma vizyonuna bağlı kaldı. İmmünolog Drew Weissman ile işbirliği yaparak, farklı RNA türlerinin bağışıklık sistemiyle nasıl etkileşime girdiğini araştırdılar ve çığır açan bir keşfe imza attılar.
Gelecekteki aşılar için umut vadediyor
Karikó ve Weissman, dendritik hücrelerin in vitro transkripsiyonlu mRNA'yı yabancı bir madde olarak tanıdığını ve inflamatuar reaksiyonlara yol açtığını buldu. İn vitro transkripsiyonlu RNA'da değişmiş bazların yokluğunun bu reaksiyona neden olduğunu keşfettiler. Yaptıkları deneyler sonucunda, baz değişiklikleri içeren modifiye mRNA geliştirerek enflamatuar tepkileri önemli ölçüde azalttılar ve protein üretimini artırdılar. 2005'te yayınlanan bu keşif, mRNA aşılarının geliştirilmesinin temelini attı.
2020'nin başlarında COVID-19 salgınının patlak vermesiyle birlikte dünya eşi benzeri görülmemiş bir sağlık kriziyle karşı karşıya kaldı. Karikó ve Weissman'ın keşiflerinden yararlanan bilim insanları, SARS-CoV-2 yüzey proteinini kodlayan baz modifiye mRNA aşılarını hızla geliştirdi. Bu aşılar yaklaşık %95 oranında etkileyici koruyucu etkiler göstererek Aralık 2020'de onaylanmalarını sağladı.
mRNA aşı geliştirmenin esnekliği ve hızı sadece COVID-19 ile mücadelede etkili olmakla kalmadı, aynı zamanda diğer bulaşıcı hastalıklara karşı gelecekteki aşılar için de umut vaat ediyor. Ayrıca bu teknoloji, terapötik proteinlerin iletilmesi ve belirli kanser türlerinin tedavisinde kullanılarak tıbbi araştırma ve tedavide yeni yollar açabilir.
Katalin Karikó ve Drew Weissman'ın öncü çalışmaları sayesinde dünya, çağımızın en önemli sağlık krizlerinden biri sırasında aşı teknolojisinde dönüştürücü bir gelişmeye tanık oldu. Katkıları milyonlarca hayat kurtardı, ciddi hastalıkları önledi ve toplumların normale dönmesini sağladı. Bu Nobel ödülü, onların küresel sağlık üzerindeki olağanüstü etkilerini kabul ederek tıbbi ilerlemeler için umut verici bir geleceğe işaret ediyor.
Katalin Karikó kimdir?
Katalin Karikó 1955 yılında Macaristan'ın Szolnok şehrinde doğdu. Doktora derecesini 1982 yılında Szeged Üniversitesi'nden aldı ve 1985 yılına kadar Szeged'deki Macar Bilimler Akademisi'nde doktora sonrası araştırmalar yaptı. Daha sonra Philadelphia'daki Temple Üniversitesi ve Bethesda Sağlık Bilimleri Üniversitesi'nde doktora sonrası araştırmalar yaptı. 1989 yılında Pensilvanya Üniversitesi'ne Yardımcı Doçent olarak atandı ve 2013 yılına kadar bu görevde kaldı. Daha sonra BioNTech RNA Pharmaceuticals'da başkan yardımcısı ve daha sonra kıdemli başkan yardımcısı oldu. 2021 yılından bu yana Szeged Üniversitesi'nde Profesör ve Pensilvanya Üniversitesi Perelman Tıp Fakültesi'nde Yardımcı Profesör olarak görev yapmaktadır.
Drew Weissman kimdir?
Drew Weissman 1959'da Lexington, Massachusetts, ABD'de doğdu. MD, PhD derecelerini 1987 yılında Boston Üniversitesi'nden aldı. Klinik eğitimini Harvard Tıp Fakültesi Beth Israel Deaconess Tıp Merkezi'nde, doktora sonrası araştırmalarını ise Ulusal Sağlık Enstitüleri'nde yaptı. 1997 yılında Weissman, Pennsylvania Üniversitesi Perelman Tıp Fakültesi'nde araştırma grubunu kurdu. Aşı Araştırmalarında Roberts Ailesi Profesörü ve Penn RNA Yenilikleri Enstitüsü Direktörüdür.
