Zengin ülkeler her yıl sağlık hizmetlerine trilyonlarca euro harcıyor, ancak yeni bir çalışma, bu paranın her zaman karşılığının alınmadığını ortaya koyuyor.
Daha yüksek sağlık harcamaları genelde daha iyi sonuçlarla ilişkilendiriliyor, ancak belirli bir noktadan sonra daha fazla harcama yapmak verimli veya mantıklı olmuyor. The Lancet Global Health dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, bir ülke sağlık harcamalarını artırdıkça, vatandaşlarının sağlığını daha da iyileştirmek için harcadığı ek para miktarı katlanıyor.
Örneğin, kişi başı 100 dolar sağlık harcaması yapan bir ülkede, kişi başı ek 92 dolar harcama, bir sağlıklı yaşam yılı kazandırıyor. Ancak kişi başı 5 bin dolar harcama yapan bir ülkede, bir sağlıklı yıl daha kazanmak için 11 bin 213 dolar harcamak gerekiyor.
ABD merkezli Sağlık Ölçümleri ve Değerlendirme Enstitüsü’nden (IHME) araştırmacılar şöyle yazdı: “Dünya genelindeki ülkeler, harcadıkları parayı sağlığa dönüştürme konusunda önemli ilerlemeler kaydetti. Ancak sağlık bütçelerinin daraldığı bu dönemde, verimsizliklerin daha da azaltılması gerekiyor ki sağlık harcamalarından elde edilen getiri en üst düzeye çıkarılabilsin.”
Araştırmacılar, bir ülkenin toplam sağlık harcamasını — hem ne kadar harcandığını hem de bu paranın nasıl kullanıldığını — o ülkedeki insanların sağlıklı yaşama süresiyle karşılaştırarak sağlık harcamalarındaki verimsizliği ölçtüler.
Çalışma, 1995’ten 2022’ye kadar 28 yıllık dönemi kapsıyor ve 201 ülke ve bölgeyi içeriyor.
Verimli ve savurgan harcamaları etkileyen faktörler
1995 ile 2019 arasında küresel sağlık harcamalarında verimlilik arttı, ancak bu ilerleme COVID-19 pandemisi sırasında kesintiye uğradı. 2022’de toparlanma başlamış olsa da ülkeler arasında hala büyük “verimlilik farkları” bulunduğu tespit edildi.
ABD, kişi başına en fazla sağlık harcaması yapan zengin ülke. Ancak sistem verimli çalışmadığı için bu durum Amerikalılara ortalama 6,2 sağlıklı yaşam yılına mal oluyor.
Araştırmaya göre, Çin sıfır israfla en verimli ülke konumunda — yani yaptığı sağlık harcamalarıyla mümkün olan en iyi sağlık sonuçlarını elde ediyor.
Avrupa ülkelerinin çoğu da genel olarak verimli kabul edildi. Ancak Ukrayna, Litvanya, Letonya ve daha düşük seviyelerde de olsa Hollanda, Belçika, Belarus, Finlandiya, Norveç ve İngiltere bu konuda istisna olarak öne çıktı.
Sadece bütçenin büyüklüğü değil, verimli ülkelerin genellikle daha iyi yönetişime, birinci basamak sağlık hizmetlerinin yaygın kullanımına, tıbbi hizmetlere erişimi mümkün kılan altyapıya ve özel sektöre kıyasla kamu kaynaklarından daha fazla sağlık harcamasına sahip oldukları görüldü.
Önemli bir not olarak, bu çalışma sağlık hizmetlerinin kalitesini değil, sadece benzer seviyede harcama yapan ülkelerle karşılaştırıldığında bir ülkenin sağlık sonuçlarını ne kadar verimli elde ettiğini ölçüyor.
Araştırmacılar, bu bulguların özellikle bütçe sıkıntısı yaşayan ülkelerde, sağlık alanına yapılan harcamaların daha etkili ve verimli kullanılabilmesi için karar vericilere yardımcı olabileceğini söylüyor.
Araştırmacıların önerisi şu şekilde: “Devlet tarafından sağlanan sağlık hizmetlerini genişletmek, sağlık sistemindeki verimsizliği azaltacaktır.”
Ayrıca ülkelerin, demokrasiyi güçlendirmeye, sağlık altyapısını geliştirmeye ve koruyucu sağlık hizmetlerine erişimi artırmaya odaklanmaları gerektiği belirtiliyor.
