Acil servislerde ilave ücret alınabilir mi?

Acil servislerde ilave ücret konusunda açıklamalarda bulunan Dr. Ergün Demir ile Dr. Güray Kılıç, şehrin içindeki kamu hastanelerinin kapatılmasıyla acil hastaların özel hastanelerin insafına terk edildiğini, özel hastane acil servislerinde çalışan hekimlerin ise vicdanlarıyla hastane sahiplerinin baskısı altında görev yapmaya çalıştıklarını ifade etti.

Yazıda, Sosyal Güvenlik Kurumu il müdürlükleri şahıs ödemeleri bölümüne iletilen dilekçelerin büyük bir çoğunluğunun özel sağlık kurum ve kuruluşlarına başvuran kanser hastaları ile acil servise müracaat eden hastalardan ilave ücret alınması hakkındaki şikayet başvurularından oluştuğu belirtildi.

Özel hastane acil servisine müracaat edenlerden ilave ücret alındığı şikayetlerinin sıkça duyulduğunu ifade eden Dr. Ergün Demir ile Dr. Güray Kılıç, Sağlık Bakanı'nın yaptığı açıklamalarında bütün hastanelerde acil servis hizmetlerinin ücretsiz olduğunu ve özel hastanelerin bu kural doğrultusunda işlem yapması gerektiğini söyledi.

"Bakan’ın açıklamalarında belirtildiği gibi acil servis hizmetlerinden gerçekten ilave ücret alınmamakta mıdır?"  ve "5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Sağlık Uygulama Tebliği’nin (SUT) ilgili maddelerinde bu konu ile ilgili hükümler nelerdir?" sorularına yanıt veren Dr. Demir ile Dr. Kılıç kaleme aldıkları yazıda şunları kaydetti:

Kanun ve tebliğ hükümlerine göre acil hal kavramı

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu- Madde .71; Acil hallerin ve acil sağlık hizmetlerinin neler olduğuna, hangi yöntem ve ölçütlerle tespit edileceğine ilişkin hususlar, Sağlık Bakanlığının uygun görüşü üzerine Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) 2.3- Acil sağlık hizmetleri; Acil hal, ani gelişen hastalık, kaza, yaralanma ve benzeri durumlarda olayın meydana gelmesini takip eden ilk 24 saat içinde tıbbi müdahale gerektiren durumlar ile ivedilikle tıbbi müdahale yapılmadığı veya başka bir sağlık kuruluşuna nakli halinde hayatın ve/veya sağlık bütünlüğünün kaybedilme riskinin doğacağı kabul edilen durumlar ile pandemi süresince pandemi olgularına yönelik tanı ve tedavileri kapsamaktadır. Bu nedenle sağlanan sağlık hizmetleri acil sağlık hizmeti olarak kabul edilir.

Acil sağlık hizmeti vermekle yükümlü sağlık hizmeti sunucuları acil servis hizmetlerini Sağlık Bakanlığı düzenlemeleri ile konuya ilişkin yayımlanan genelge ve Kurum mevzuatı doğrultusunda yürütmek zorundadırlar.

Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğe göre acil servislerde hasta kabul, triyaj ve renk kodlama işlemleri:

Madde-11; Sağlık tesisleri kendilerine başvuran veya ambulansla getirilen tüm acil vakaları sağlık güvencesi ve ödeme gücü olup olmadığına bakmaksızın kabul etmek, ilk değerlendirme ve gerekli tıbbi müdahaleyi yapmakla yükümlüdür.

Madde-8.1- Triyaj uygulaması ve renk kodlaması (EK-4)

Triyaj işlemi; acil servis yoğunluğuna bağlı olarak hastaların zarar görmesini engellemek, ihtiyaç duydukları tıbbi bakıma gecikmeksizin ulaşmalarını sağlamak amacıyla bu Tebliğin Ek-4’ünde belirtilen hükümler çerçevesinde uygun sayıda personel ile yapılır.  Triyaj uygulaması için muayene, tetkik, tedavi, tıbbi ve cerrahi girişimler bakımından öncelik sırasına göre kırmızı, sarı ve yeşil renkler kullanılır.

Yeşil alan; Ayakta başvuran, genel durumu itibariyle stabil olan, akut semptomları sebebiyle beklemesi hayatı tehdit, morbidite veya komplikasyon oluşturmayacak basit sağlık sorunları bulunan hastalar.

Örnek durumlar: Genel durumu ve hayati bulguları stabil olan hastada her türlü basit belirti, yüksek risk taşımayan ve hafif derecedeki her türlü ağrı, aktif yakınması olmayan düşük riskli hastalık öyküsü vs.   

Sarı alan; Hayatı tehdit etme olasılığı, uzuv kaybı riski ve önemli morbidite oranı olan durumlar. Orta ve uzamış dönem belirtileri olan ve ciddiyet potansiyeli taşıyan durumlar, basit kanamalar.

Örnek durumlar: Diastolik>110mmHg, Sistolik> 180mmHg olan kan basıncı yüksekliği, nöbet geçirme öyküsü, şiddetli olmayan karın ağrısı, kardiyak öykü ile uyumlu olmayan göğüs ağrısı vs.

 Kırmızı Alan: Hayatı tehdit eden, hızlı agresif yaklaşım, acil olarak eş zamanlı değerlendirme ve tedavi gerektiren durumlar. Hayatı tehdit etme olasılığı yüksek olan ve 10 dk içerisinde değerlendirilip tedavi edilmesi gerekli durumlar.

Örnek durumlar: Kardiyak arrest, solunumsal arrest, majör çoklu travma, kardiyak ağrıya benzer göğüs ağrısı, akut hemiparezi, majör fraktür veya amputasyon gibi ciddi lokalize travma, sadece ağrıya yanıt veren veya yanıtsız olan hastalar vs.

Bu itibarla, "520.021 Kodu ile tanımlanan; Yeşil alan muayenesi" ibaresinden;
1) Her ne boyutta olursa olun travma vakaları,
2) Acil Servis başvuruları sonrası hastaneye yatışı yapılan vakalar,
3) Tıbbi müdahale uygulanan vakalar,
4) Müşahede altına alınan vakalar,
5) Başka bir sağlık hizmet sunucusuna sevk edilen ya da başka bir sağlık hizmet sunucusundan sevkli gelen vakaların dışında kalan, sağlık hizmetlerinin anlaşılması gerekmektedir.

İlave ücret alınmayacak sağlık hizmetleri

Sağlık Uygulama Tebliği’nin (SUT) 1.9.3 maddesinin (a) bendinde Acil servislerde verilen ve SUT eki EK-2/B Listesinde yer alan 520.021 kod numaralı “Yeşil alan muayenesi” adı altında Kuruma fatura edilebilen sağlık hizmetleri hariç olmak üzere, acil haller nedeniyle sunulan sağlık hizmetleri için hiçbir ilave ücret alınamaz denmektedir.

SUT eki “Acil halin sona ermesine ilişkin bilgilendirme formu (EK-1/D) kullanılarak yazılı ve imza karşılığı bilgi verilmesi zorunludur” hükmündeki acil hal kavramının özel sağlık kuruluşları tarafından hastaya ilk müdahalenin yapılmış olmasıyla sona erdiği şeklinde yorumlandığı ve acil hali oluşturan durumun tedavisinin tamamlanma sürecinin ilave ücrete tabi kılındığı görülmektedir. Bu durumun ise acil sağlık hizmeti sunumu ile bağdaşır yanı bulunmamaktadır.

Özel hastane acil servislerinde çalışan hekimler vicdanla sağlık işletme sahiplerinin baskısı altında

Acil servislere başvuran tüm hastaların ilk müracaatta acil hasta olarak değerlendirilerek acil servislere kabul edilmesi ve buna göre işlem yapılması esastır. Ancak yapılan muayene sonucunda hekim değerlendirmesine göre hastaların hangi renk alan muayenesi kapsamına girdiği belirlenmekte ve kodlama işlemi yapılmaktadır. Bu nedenle de muayeneyi yapan doktorun buradaki değerlendirmesi oldukça önemlidir.

SUT hükümlerine göre özel sağlık hizmet sunucuları acil servislerinde kırmızı ve sarı alan muayenesine giren hastalardan ilave ücret alınmamaktadır. Yeşil alan muayenesine giren hastalardan ise ilave ücret alınmaktadır. Özel sağlık işletmesi sahipleri maliyet ve kâr hesabı içinde acil serviste görev yapan hekimlerin alan muayenesi değerlendirmesine etki yapmakta, birçok özel hastanede acil servislere başvuran hastalardan hangi alan muayenesine girerse girsin %200 ve ötesi ilave ücret alınabilmektedirler. İlave ücret ödeyemeyen veya ödemek istemeyen vakalar ise çeşitli mazeretlerle geri çevrilmektedir.

Özel sağlık kuruluşlarının acil servislerinde çalışan birçok hekim, görevlerini genelge ve mevzuata, iyi hekimlik değerlerine uyarak vicdanın sesiyle yapmaya çalışırken bir taraftan da işletme sahiplerinin ilave ücret alınması yönündeki baskısı altında kalmaktadırlar.

Hastanelerin kapatılmasıyla acil hastalar özel hastanelerin insafına terk edilmekte

Şehir hastanelerinin şehrin dışında yapılmış olması hastaların ulaşımını zorlaştırmaktadır. Türkiye’de 13 şehir hastanesinin açılmasına karşılık şehrin içindeki mevcut 30 devlet hastanesi kapatılmıştır. Şehir merkezinde herkesin kolayca ulaşabileceği bir noktada yıllardır hizmet veren hastanelerin kapatılması, özellikle akşamları kilometrelerce yolu ve pek çok aktarmayı göze alamayan ve acil sağlık hizmetlerine gereksinimi olan hastalar için sağlığa erişimi olanaksız hale getirmekte ve böylece de özel sağlık kuruluşlarının insafına terk edilmesine yol açmaktadır.

Acile Serviste İlave Ücret Talep Edilen Hasta Ne Yapmalı?

Kurumla sözleşmeli birçok vakıf üniversitesi ile özel sağlık kurum ve kuruluşlarının acil servislerinde sarı ve kırmızı alan muayenesine giren hastalardan ilave ücret talep edilmesi durumunda; Genelge ve Kurum mevzuatına aykırı uygulamalar yapan özel hastane/ sağlık kuruluşları hakkında SGK İl müdürlüğü şahıs ödemeleri bölümüne iletilmek üzere konuya ilişkin dilekçe verilmelidir.  Ödenen bedele ilişkin alınan makbuz/fatura veya kredi kartı ekstresi de dilekçeye eklenmelidir.

Bu durumu suiistimal eden hastaneleri denetleme görevi Sosyal Güvenlik Kurumuna ve Sağlık Bakanlığına aittir.

Yazıda son olarak şunlar kaydedildi:

Sosyal Güvenlik Kurumu, tüm sağlık hizmet sunucularına acil haller nedeniyle sunulan sağlık hizmeti işlem bedelini ve tedavi giderlerini ödemektedir.

Sözleşmeli ve sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucuları acil servislerde acil haller nedeniyle sunulan sağlık hizmetleri için kişilerden veya Kurumdan herhangi bir ilave ücret talep edemez.

SUT hükümlerine göre özel sağlık hizmet sunucuları acil servislerinde kırmızı ve sarı alan muayenesine giren hastalardan ilave ücret alınmamaktadır. Sadece yeşil alan muayenesine giren hastalardan ilave ücret alınmaktadır.

Pratik yaşanmışlıklardan bilinmektedir ki, vatandaşlar/hastalar can derdine düşmüşken birçok özel hastane ve sağlık kuruluşu acil servise müracaat eden tüm hastalardan %200 ve ötesi ilave ücret alabilmektedirler.

Sağlık hizmeti sunucusu, acil serviste sunduğu sağlık hizmetleri öncesinde alacağı ilave ücrete ilişkin olarak hasta veya hasta yakınının yazılı onayını almak zorundadır. Bu yazılı onay alınmadan yapılan işlemler sonrasında herhangi bir gerekçe ileri sürerek ilave ücret talebinde bulunamaz.

Hayati tehlikesi bulunan, dakikalarla yarışılarak ölümün kıyısından çekilen pek çok hasta veya hasta yakını o anın sıcaklığı içinde ilave ücreti bu yazılı onam olmadan ödemektedir.

Sağlık Bakanının açıklamalarında belirttiği acil servislerin tamamen ücretsiz olduğu bilgisi gerçeği yansıtmamaktadır.  Halen özel hastanelerin acil servisine müracaat eden hastaların yeşil alana girenlerinden ilave ücret alınmamasına ilişkin SUT ve eki listesinde herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Aksine acil servislerde hangi koşullarda ilave ücret alınabileceğine ilişkin kurallara dair yeni düzenlemeler yapılmıştır. Acil servislerden kabul edilerek doğrudan uygulanan acil girişimsel işlemler ile 24 saat sonra hastaya/hasta yakınına “Acil Halin Sona Ermesine İlişkin Bilgilendirme Formu” şeklindeki yazılı bilginin imza karşılığı verilmesi sonucunda ilave ücret alınabilmesinin yolu açılmıştır.