“Ne ekersen, onu biçersin” sadece bir deyim olmayabilir. Yeni bir araştırmaya göre, başkalarına yardım etmek yaşlandıkça beynimiz için önemli faydalar sağlayabilir.
Social Science and Medicine dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, orta yaş ve üzerindeki yetişkinler, aynı evde yaşamadıkları kişilere düzenli olarak yardım ettiklerinde, bunu yapmayanlara kıyasla çok daha yavaş bilişsel gerileme yaşıyor.
Araştırmacılar, 1998–2020 yılları arasında beyin sağlığı takip edilen, ABD’de yaşayan 51 yaş ve üzeri 30 binden fazla kişinin verilerini inceledi. Hem resmi gönüllülük faaliyetleri (örneğin bir kuruluşta gönüllü olmak) hem de resmi olmayan yardımlar (örneğin komşuya ya da ev dışındaki bir arkadaşa yardım etmek) incelendi.
Sonuçlar, iki türlü yardım faaliyetlerinin de daha yüksek bilişsel işlev seviyeleri ve ilerleyen yaşta daha yavaş bilişsel gerileme ile ilişkili olduğunu ortaya koydu. Bu tür faaliyetlerden uzaklaşmak ise daha düşük bilişsel yetilerle bağlantılıydı.
Teksas Üniversitesi’nden İnsan Gelişimi ve Aile Bilimleri Bölümü’nde yardımcı doçent olan ve çalışmanın yazarlarından Sae Hwang Han, “Gayriresmi yardımlar bazen sosyal olarak tanınmadığı için daha az sağlık faydası sunduğu varsayılır. Ancak bunun, resmi gönüllülükle karşılaştırılabilir bilişsel faydalar sağladığını görmek hoş bir sürpriz oldu.” dedi.
Araştırmaya göre, bu faydaları görmek için çok fazla zaman ayırmak gerekmiyor. Haftada 2–4 saatlik yardım faaliyetleri bile beyin sağlığı açısından önemli avantajlar sağlıyor. Üstelik bu faydalar kısa süreli değil, yardım etmeye devam edildikçe birikerek artıyor.
Yine de çalışmanın bazı sınırlamaları var. Katılımcıların ne tür gönüllülük yaptığına dair ayrıntılar verilmedi, veriler öz-beyanlara dayandı ve gönüllülük ile beyin sağlığı arasında kesin bir neden-sonuç ilişkisi kurulamıyor.
Bununla birlikte, sonuçlar önceki araştırmalarla uyumlu. Daha önce yapılan çalışmalar, gönüllülüğün bilişsel performansla pozitif ilişkili olduğunu, hatta bazı araştırmalarda bu faydaların özellikle kadınlarda belirgin olduğunu göstermişti.
Avrupa Birliği’nde gönüllülük programlarının çoğu gençlere odaklanıyor. Örneğin Avrupa Dayanışma Programı, 18–30 yaş arasındakilerin sosyal projelere katılmasına imkan tanıyor. Orta yaş ve üzeri yetişkinlere özel bir program bulunmuyor. AB Komisyonu, 2021’de yayımladığı Yaşlanma Üzerine Yeşil Kitap’ta yaşlıların gönüllülüğünü teşvik etti, ancak odak noktası bilişsel sağlık değil, kuşaklar arası dayanışma ve özsaygıydı.
Han, bu bulguların, yaşlıların kendi faydaları için de mümkün olduğunca topluma aktif şekilde katılmaları gerektiğini gösterdiğini belirterek, “Uygun destekler ve imkânlar sağlanarak, yaşlıların mümkün olduğunca uzun süre bir şekilde yardım faaliyetlerine katılımının sağlanması önemlidir.” dedi.
