İnsan vücudunun normal şartlardaki ısısı 36,5 C'dir. Bu değer bebeklerde ve küçüklerde 36,8 olabilir.Vücut tüm fonksiyonlarını bu ısı değerleri arasında yerine getirdiği için "ateş" diye adlandırılan vücut ısısının yükselmesi vücudun normal dengelerinde bir bozulma olduğunu gösterir. Ateş, kendi başına bir hastalık değil, hastalık belirtilerinden bir tanesidir. Bir enfeksiyon, ödem, doku hasarı veya aşı gibi nedenlerle vücut ısısını düzenleyen termoregülatör merkezdeki dengenin bozulması sonucu ateş oluşur. Dolayısıyla ateşin temelinde yatan etmenin ne olduğunun mutlaka bir doktor tarafından tesbit edilmesi gerekir.
Ateş, aslında doğal bir savunma mekanizması olması ve doktorlar için gerekli bir uyarı olmasına karşın aileler için önemli bir korku nedenidir. Gereksiz yaşanan korkular paniklemeye ve zaman zaman da hatalı uygulamalar yapılmasına neden olabilir. Unutulmaması gereken şey, ateşin pek çok nedenden dolayı ortaya çıkabileceğidir. Buna karşın özellikle bebeklerde ve yaşlılarda ateş olmaksızın da çok ciddi hastalıklar oluşabilir.
Ateşe neden olan başlıca durumlar :
Enfeksiyon hastalıkları ( kızamık, tifo)
Fazla ve uzun süren egzersiz,
Psikojenik faktörler ( Heyecanlanma vb. )
Serum verme, kan nakli, yanıklar
Metabolizma hastalıkları ( Gut, Porfiriya )
Tümörler ( Hipernefroma, Lenfoma, Akut Lösemi )
Vasküler olaylar ( Tromboflebit, Kalp ve Akciğer Enfaktüsleri )
Beyin trombozu ( Beyin damarlarında pıhtılaşma )
Sıcak çarpması
Bazı ilaçlar ( Adrenalin, Penisilin vb. )
Bağışıklık sisteminin hastalıkları
Kollajenozlar( SLE, romatoid artrid)
Hipertiroidizm
Ateş tipleri:
1- Subfebril Ateş : Ateşin 36,8°C - 38°C arasında uzun süre seyretmesidir. Bu ateş fokal infeksiyon dediğimiz olgularda görülür. Prostatit, diş granülomu, sinüzit veya kronik tüberkülozda saptanabilir. Hastada halsizlik, iştahsızlık belli belirsiz ateş, terleme vardır. Hastalar sabahları rahat dinlenmiş olarak uyanamazlar.
2- Kontinü Ateş : Bu ateş genellikle tifonun 2. haftasında görülür. Ateş 38°Cnin üstünde olup sabah akşam ateşleri arasında 1°C az ısı farkı vardır. Enfektif endokardit, tifüs, tularemi, milier tüberküloz, serebral ateşte de görülür.
3- Remittan Ateş : Sabah-akşam ateşleri arasında 1°C den fazla fark olup sabah ateşlerinin 37°C nin altına inmemesidir. Tifonun başlangıcında, pnömonilerde, sepsis, akut viral solunum yolu enfeksiyonlarında görülür.
4- İntermittan Ateş : Sabah ve akşam ateşleri arasında 1°C den fazla fark olup, sabah ateşleri 37°C nin altına inmesi ile seyreden ateşlerdir. Bu ateş şekli sıtma, piyojenik apseler, tüberküloz, piyelonefritte görülür.
5- Rekürren Ateş : Karakteristik olarak Borrelia infeksiyonlarında görülür. Ateş birdenbire yükselir, birkaç gün yüksek olarak devam eder. Sonra birdenbire kriz şeklinde düşer. 3-5 günlük ateşsiz dönemden sonra ateş aynı şekilde birdenbire yükselir ve aynı şekilde seyredip tekrar düşer.
6- Ondülan Ateş : Brusellozda görülen bir ateş şekli olup, hergün bir önceki günden biraz fazla olmak üzere yavaş yavaş remittan olarak yükselir. Birkaç gün bu şekilde kaldıktan sonra tekrar yavaş yavaş düşer. 4-5 gün ateşsiz bir dönemden sonra tekrar aynı şekilde ateş yükselir. Borrelia infeksiyonundan farkı burada ateşin yavaş yavaş yükselmesi ve yavaş yavaş düşmesidir. Borrelia infeksiyonunda ateş birdenbire yükselir ve kriz şeklinde birdenbire düşer. Hodgkin hastalığında görülen Pel-Ebstein ateşi de bazan ondülan karakter gösterebilir.
7- Hektik Ateş : Ateş genellikle sabahları düşük akşamları yüksek olurken bazı tüberküloz olgularında ateş sabahları yüksek akşamları düşük olabilir.
8- Günde İki Zirveli Ateş : Ateşin günde iki defa yükselmesi gözlenebilir. Kala-Azar, malarya olgularında, gonokokkal endokardit ve milier tüberkülozda görülür.
9- Nedeni Bilinmeyen Ateş : Tıptaki tanı yöntemlerinin gelişmesine rağmen halen günümüzde bir kısım ateşle seyreden hastalarda ateşin sebebi bulunamamaktadır. 3 haftadan daha uzun süreli 38,3oC'nin üzerinde seyreden, bir hafta süre ile tam teşekküllü bir hastanede tetkik edilmesine rağmen teşhisi yapılamamış ateşe Nedeni Bilinmeyen Ateş (NBA) denilmektedir.
4 tipi tanımlanmıştır :
Klasik NBA
Nosokomiyal NBA
HIV ile ilişkili NBA
Nötropenik NBA
Ateşin Kademeleri :
Subfebril Ateş 37.2-38 derece
Hafif Ateş 38-38.5 derece
Orta Ateş 38.5-39 derece
Yüksek Ateş 39-40 derece
Hiper Ateş 40-43 derece
Ateşli çocuğa ilaç tedavisi dışında yapılması gerekenler :
Çocuk ve bebeklerde ateş görüldüğünde evde alınabilecek basit ve temel önlemler önemlidir. Ateşin tedavisi yanlızca ateş düşürücü ilaçlarla değil, aynı zamanda uygun yaklaşımlarla desteklenmelidir. Bu destek yaklaşımlar ateş düşürücü kullanmak kadar önemlidir.
Ateşli çocuğun bulunduğu ortamın ısısı 21-22 C arasında tutulmalıdır. Oda ısısının ayarlanması için havalandırmalar ve vantilatörler kullanılabilir,ancak çocuğun direkt olarak hava akımının karşısında olmamasına dikkat etmek gerekir.
Çocuğun üzerindeki fazla giysiler çıkartılarak az ve gevşek giysilerle çocuğun ısısının düşürülmesine yardımcı olunmalıdır.
Ateşli çocuğun kalori gereksinimi artar, bu nedenle aç kalmamasına dikkat ederek beslenmesi desteklenmeli, ancak beslenme için aşırı zorlanmamalıdır.
Ilık suyla (29-32 C) duş yaptırmak veya ıslak bezlerle vücut ateşini kontrol edip sık sık ölçüm yaparak ateşin seyri izlenmelidir.
Yüksek ateşte vücudun daha fazla sıvıya ihtiyaç duyması nedeniyle bol miktarda sıvı alması sağlanmalı, verilecek sıvının çok sıcak veya çok soğuk olmamasına dikkat etmelidir.
Doktorun tavsiye ettiği bir ateş düşürücü (antipiretik) kullanarak ateşi kontrol altında tutmak gereklidir (ateş düşürücüler çocuğun yaşına ve kilosuna bağlı olarak farklı miktarlarda kullanılırlar; bu nedenle bir hekime danışarak kullanılmalıdır).
Çocuklarda ateşe bağlı komplikasyonlar :
Ateşi yükselen çocuklarda ve özellikle bebeklerde aşağıdaki belirtilerden bir veya birkaçı ateşe eşlik ediyorsa zaman kaybetmeden bir doktora gidilmelidir.
Ateş özellikle 2 yaş altındaki bebeklerde görülüyorsa,
Ateş, bebek ve çocuklarda 40 C'nin üzerinde görülüyorsa ,
Bebek ve çocuklarda ağlama, inleme ve dokunulduğunda huzursuzlanma varsa ,
Ateşin yanında uyku eğilimi varsa,
Ciltte mor döküntüler oluşuyorsa,
Zor nefes alıp verme başlıyorsa,
Yutkunma güçlüğü çekiliyorsa,
Daha önce "havale" geçirmiş ise,
Devamlı kusma, diyare (ishal) oluyorsa dikkatli olunmalıdır.
Ateşli havale :
Bazı çocuklarda ateş, havaleye yol açabilir. Ateşli havale, 6 ay-5 yaş arasındaki çocukların %2-5’inde görülmektedir. Çoğu ateşli havale zararsız ve geçicidir. Ateşli havale genellikle ateşin yükselmesinden sonraki ilk 1-2 saat içinde görülür. Çocuk bir kaç dakika süreyle çevresindekileri tanımıyormuş gibi davranabilir, daha sonra kasılarak titremeye başlar ve gözleri kayar. Kısa bir süre dış uyarıya yanıt vermez, nefes alıp veremeyebilir ve cildi morarabilir. Havale geçtikten hemen sonra tekrar normal hale döner. Bu tip havaleler genellikle 1 dakikadan kısa sürmekle birlikte nadiren 15 dakika süren ateşli havaleler görülebilir.
Ateşli havaleler genellikle 24 saat içinde bir defadan fazla tekrarlamaz.
Çocuğunuz ateşli havale geçiriyorsa şunları hemen yapmalısınız :
Çocuğunuzu sert veya kesici aletlerden uzakta, yere veya yatağa yatırın
Havale sırasında ağızdan gelen salgıların (mide içeriği ya da tükürük) solunum yollarına kaçmaması için başını derhal yan tarafa çevirin
Çocuğunuzun ağzına bir şey koymaya çalışmayın
Derhal çocuğunuzu acil birime götürün.
