Alerjik rinit ev tozu, hayvan tüyü, böcek zehiri, polen gibi alerjik olduğunuz bir maddeyi soluduğunuzda meydana gelen en sık gözleri ve burnu ilgilendiren belrtilerle seyreden bir hastalıktır.
Bu yazıda özellikle polen gibi dış ortam tetikleyicileri tarafından oluşan alerjik rinit hakkında bilgi verilmektedir. Bu tip alerjik rinite “saman nezlesi” ismi de verilmektedir.
Nedenleri nelerdir?
Alerjiyi tetikleyen maddelere “alerjen” denir. Alerjik riniti olan bir kişi polen veya toz gibi alerjen bir madde soluduğunda vücut histamin gibi bazı kimyasallar salgılar. Bu kimyasallar alerji belirtilerine neden olur.
Saman nezlesi polene karşı oluşan alerjik reaksiyonu ifade eder. Hayvan tüyü, toz, küf gibi alerjenler solunduğunda da benzer reaksiyonlar oluşur.
Saman nezlesine neden olan polenler kişiden kişiye ve bölgeden bölgeye değişiklik göstermektedir. Ufak, gözle görülemeyen polenler saman nezlesine neden olurlar. Bu rahatsızlığa neden olan bitki türleri arasında aşağıdakiler yer almaktadır.
• Ağaçlar
• Çimen
• Çeşitli otlar
Havadaki polen miktarı belirtilerin gelişmesi üzerine etkilidir. Sıcak, kuru, rüzgarlı günlerde havadaki polen miktarının daha fazla olması beklenir. Serin, nemli, yağmurlu günlerde polenler yıkanıp yere yapışır.
Egzema, astım gibi bazı hastalıklar alerjiyle ilişkili olabilir.
Alerji sık görülen bir rahatsızlıktır. Genleriniz ve bulunduğunuz çevre alerji geliştirmenizde etkili olabilir.
Alerjiye yatkın olma özelliğiniz genellikle ailenizden gelir. Eğer ebeveynlerinizin her ikisinde de alerji varsa sizin de aynı rahatsızlığa sahip olmanız olasıdır. Annenizde alerji olması durumunda risk biraz daha fazladır.
Alerji belirtileri nelerdir?
Alerjik olduğunuz maddeyle temasınızdan kısa süre sonra ortaya çıkablecek belirtiler aşağıdakiler olabilir;
• Kaşıntı (burun, ağız, gözler, boğaz, deri veya herhangi bir bölgede)
• Koku alma ile ilgili problemler
• Burun akıntısı
• Hapşırma
• Gözlerde sulanma
Daha sonra ortaya çıkabilecek belirtiler;
• Burunda tıkanıklık
• Öksürük
• Koku duyusunda azalma, kulaklarda tıkanma
• Boğaz ağrısı
• Göz altında koyu renk halkalar
• Göz altında şişlik
• Yorgunluk ve huzursuzluk
• Baş ağrısı
• Hafıza problemleri ve düşünmede yavaşlama
Yapılabilecek testler
Doktorunuz muayenenizi yapacak ve belirtilerinizle ilgili sorular soracaktır. Belirtilerinizin günün belli saatlerinde veya belli mevsimlerde ya da evcil hayvanlarla temas sonrası artıyor olması önemlidir.
Alerji testleri belirtilerinizi tetikleyen maddeyi bulmakta yardımcı olur. En sık kullanılan alerji testi deri testidir.
Eğer doktorunuz deri testini uygun görmezse özel kan testleri de tanı konulmasına yardımcı olabilir. Bu testlerde immunoglobulin E gibi alerjiyle ilişkili maddelerin kandaki düzeyi ölçülür. Ayrıca tam kan sayımı testinde ölçülen beyaz küre-eozinofil düzeyi de tanıda yardımcı olabilir.
Alerji tedavisi
Yaşam tarzı değişikliği ve alerjenlerden kaçınma
En iyi tedavi belirtilerinize neden olan alerjenden uzak durmaktır. Hastalığınızı tetikleyen alerjenden tamamıyla kaçınmak her zaman mümkün olmayabilir ancak temasınızı azaltabilirsiniz.
Alerjik rinit tedavisinde kullanılan pek çok ilaç vardır. Doktorunuzun hangisini reçete edeceği belirtilerinizin tipine ve şiddetine, yaşınıza, başka sağlık probleminiz (astım gibi) olup olmamasına göre değişecektir.
Alerjik rinit tedavisinde kullanılan ilaçlar aşağıdaki gibidir:
• Antihistaminikler
• Ağız yoluyla alınan antihistaminikler hafif ve orta şiddette alerji belirtilerini giderirler.
• İlk çıkan antihistaminikler uykuya sebep olabilir. Daha yeni antihistaminikler uykuya ya çok az sebep olurlar ya da hiç uyku yapmazlar.
• Kortikosteroidler
• Burun içine uygulanan kortikosteroid spreyler alerjik rinit tedavisinde en etkili ilaçlardandır.
• Düzenli kullanıldıklarında en iyi etkiyi gösterirler. Ancak aralıklı olarak kullanıldıklarında da alerji tedavisinde yararlıdırlar.
• Hem çocuklarda hem de erişkinlerde kullanımı güvenilirdir.
• Dekonjestanlar
• Burun içine uygulanan dekonjestanlar da özellikle tıkanıklık gibi belirtileri azaltmada yardımcıdırlar.
• Diğer tedaviler
• Lökotrien inhibitörü sınıfına giren montelukast gibi moleküller de hem astım hem de alerjik rinit tedavisinde kullanılmaktadırlar.
Alerji aşıları
Şikayetlerinizi kontrol altına almakta zorlanıyorsanız ve alerjen maddeden kaçınamıyorsanız alerji aşıları (immünoterapi) önerilebilir. Bu yöntemde düzenli olarak alerjen enjeksiyonu yapılır. Her doz bir öncekinden biraz daha fazladır. Bu aşılar vücudunuzun alerjenle temasa alışmasını sağlar.
Hastalığın seyri
Alerji belirtilerinin çoğu tedavi edilebilir. Daha ağır durumlarda alerji aşıları uygulanır.
Bazı kişilerin (özellikle çocuklar) bağışıklık sistemleri alerjene karşı daha az duyarlı hale geldiğinden zamanla alerji şikayetleri azalabilir. Ancak genellikle bir kez bir madde alerjiye neden olduysa uzun süre bu problem devam eder.
Alerji ile ilişkili hastalıklar
• Astım
• Sinüzit
Ne zaman bir sağlık mensubuna danışmalısınız?
• Şikayetleriniz ağırsa ve saman nezlesi belirtileriniz varsa
• Daha önce kullandığınız ve fayda gördüğünüz tedaviden eski verimi alamıyorsanız
• Şikayetleriniz ilaç kullanmanıza rağmen geçmiyorsa
Önleme
Bazen alerjenden uzak durarak şikayetlerinizin oluşmasını önleyebilirsiniz. Polen mevsiminde saman nezlesi olan kişilerin iç ortamlarda bulunması faydalı olacaktır.
• Çoğu ağaç ilkbaharda polen üretir.
• Çimenler genellikle ilkbahar ve yaz aylarında polen üretir.
