MEDİMAGAZİN - Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Tıp Fakültesi Kalp ve Damar Cerrahisi ABD Öğretim Üyesi Prof. Dr. Adil Polat, Akademik Akıl'da "Hekimlerin Kötülüğü Üzerine" başlıklı bir yazı kaleme aldı.
Prof. Dr. Polat, yazısında çeşitli önermelerle kişinin kötülük yapma durumu, hekimlik mesleği ve kötülük arasındaki ilişki, kötülüğün önlenmesi, ahlaki sorumluluk, genel geçer iyilik normları ve bilimsel gelişmelerin kötülük tanımına etkilerini ele aldı.
Yazıdan bazı bölümler şöyle:
Önerme-4-c-1). Hekimin, hekimlik mesleğinin niteliği nedeniyle kişilere kötülük yapabilme imkânları diğer kişilere göre daha fazladır. Bu nedenle, hekimlik mesleğinin esasları itibarıyla kötülüğün önlenmesi aktif bir süreci işaret etmelidir.
Önerme-5. Hekimlik mesleğinde kötülüğün tanımı mesleki referansla veya kişilerin uğradığı kötülük referansıyla yapılabilir.
Önerme-5-a). Hekimlik mesleği açısından kötülük, etik değerlerin başında gelen iyilik yapma önermesine ihtilaf ile olabileceği gibi, iyi olmak için gerekli çabanın gösterilmemesiyle de olur.
Önerme-5-a-1). Hekimin gerekli çabayı göstermekteki yetersizliği, kötü sonuçlar doğursa dahi, tek başına hekimi kötü yapmaz. Bu yetersizliğin niteliksel olarak değerlendirmesiyle kötülük anlaşılabilir.
Önerme-5-a-2). Hekim, gerekli çabayı kasıtlı bir şekilde göstermemişse, kötülükten birinci derece sorumludur ve bu onu kötü yapar.
Önerme-5-a-3). Hekim gerekli çabayı göstermek için gerekli donanıma veya imkânlara sahip değilse, sonuçta karşımıza çıkan kötülükten sorumlu olsa dahi kötü olmayacaktır. Burada iyi niyetle kötülüğü önlemeye çalıştığının ancak buna yetemediğinin ortaya konması gerekir.
Önerme-5-a-4). Hekimin kötülüğü hukuki sorumlulukla ilişkili bir durum değildir. Kötü olmayan bir hekim hukuki sorumluluğu olan bir durumda olabilir veya kötü bir hekim hukuki sorumluluktan kaçınabilir.
Önerme-6. Hekimlik mesleğinde kötülüğün ontolojik değeri vardır. Hekimlik, insanın fiziksel ve ruhsal var oluşunu tehdit eden kötülüklerle uğraşmaktadır.
...
Önerme-6-b-1). Kişilerin en aciz oldukları ve kendi otonomilerini korumak konusunda yetersiz oldukları konumda yapılan kötülükler gözümüze korkunç görünmektedir. Bu durumlarda, mağdurun kendini savunma ihtimali yoktur ve kötülük çare bekleyeceği yerden gelmektedir. Hekimin, benzer bir konumda olduğu düşünüldüğünde kötülük konusunda hassasiyetin önemi daha iyi anlaşılır.
Önerme-6-c). İnsanı tehdit eden durumlarla mücadele eden hekim, fayda sağladığı kişiden minnet veya saygı bekleyebilir. Bu beklenti onu kötü yapmaz.
Önerme-6-c-1). Beklentisi karşılanmayan hekim fayda sağladığı kişiye düşmanlık beslememelidir.
Önerme-6-c-2). Beklentisi karşılanmayan hekimin yaşayacağı hayal kırıklığı anlaşılabilir ancak haklı değildir. Eğer iyi olmak hedefiyle kişilere fayda sağlanmışsa, minnet veya takdir görmek beklenen bir sonuç olmamalıdır.
Önerme-6-c-3). Hekim, kişilerden minnet veya takdir beklentisiyle kötü duruma düşebilir. Buradaki kötü ikili bir anlamda kullanılmıştır. Birincisi, hekimin istenmeyen nahoş bir vaziyette kalmasıdır ki sosyal ilişkilerdeki görece durumu tanımlar. İkincisi yazımızın konusu olan kötülük anlamındadır; iyilik, özellikle ahlaki anlamda iyilik, herhangi bir karşılık beklememelidir; minnet ve takdir de beklenmemesi gereken karşılıklar arasındadır.
Önerme-6-c-3-1). Karşılık beklentisi olmaması hekimin ücretsiz hizmet vermesi anlamında kullanılmamıştır. Profesyonel hizmet karşılığında ücret alınması sosyal bir norm olarak binlerce yıldır uygulanmaktadır.
Önerme-6-c-4). Fayda gören kişinin hekime özgür iradesiyle bir takdir ve minnet borcu yoktur. Ancak bu durum hekime karşı kişiyi hali hazırda hak ettiği bir şeyi alan, bir nevi alacaklı tavrına sokmamalıdır. Hekimin kendini bu tür nahoş tavırdan koruması tabiidir.
