MEDİMAGAZİN - İnce partikül madde veya PM2.5, havadaki görünür bir pustan daha fazlasıdır; uzun vadeli etkileri yaşamı değiştirebilir. Orman yangınlarından çıkan, karbon ve zararlı partiküllerle dolu duman çok uzak mesafelere ulaşarak sadece çevreyi değil insan sağlığını da etkileyebilir. JAMA Internal Medicine'de yayınlanan çığır açıcı bir çalışma, orman yangını dumanından kaynaklanan PM2.5'e maruz kalmanın yaşamın ilerleyen dönemlerinde bunama riskini artırabileceğini gösteriyor.
Çalışmanın başyazarı ve Michigan Üniversitesi Halk Sağlığı Okulu'nda doktora öğrencisi olan Boya Zhang, STATS'a yaptığı açıklamada "Özellikle tarım ve orman yangınlarından kaynaklanan emisyonların beyin için daha zararlı olabileceğini gördük" dedi.
Hava kirliliği ve demans konusunda öncü bir çalışma
Hava kirliliği ile demans gibi nörodejeneratif hastalıklar arasındaki ilişki bilim insanlarını uzun süredir şaşırtmaktadır. Zhang'ın çalışması, orman yangınına özgü PM2.5'e maruz kalma ile nörodejeneratif hastalık arasında güçlü bir bağlantı olduğunu ortaya çıkararak, çeşitli emisyon kaynakları arasındaki risk farklılıklarını tanımlayan ilk çalışmalardan biridir.
Harvard T.H Chan Halk Sağlığı Okulu'nda çevresel epidemiyoloji ve fizyoloji profesörü olan Marc Weisskopf, "Bu harika bir çalışma, harika bir popülasyon ve müthiş verilere sahip" diye övgüde bulundu. Weisskopf ayrıca bu araştırmanın demansın önlenmesine yönelik önemli halk sağlığı müdahalelerinin yolunu açabileceğini vurguladı.
Orman yangınları, PM2.5 ve bunların geniş kapsamlı sonuçları
Orman yangınları, havada asılı kalabilen ve akciğerlerin derinliklerine nüfuz edebilen küçük partiküller olan PM2.5 üretir. Bu partiküller insan saçının 20'de 1'i kadar küçüktür ve beyin de dahil olmak üzere hayati organlara sızarak hücre hasarına ve iltihaplanmaya neden olabilirler.
Zhang ve ekibi, 50 yaşın üzerindeki yaklaşık 30.000 Amerikalının verilerini analiz ederek, daha yüksek konut PM2.5 seviyeleri ile artan demans riski arasındaki bağlantıyı belirledi. Katılımcıların 1998 ve 2016 yılları arasında PM2.5'e maruz kalma seviyeleri, tarım, karayolu trafiği, endüstri enerjisi, kömür yanmaları ve orman yangınları gibi çeşitli kaynaklardan gelen emisyonlar hesaba katılarak değerlendirildi.
Bu araştırmadan elde edilen bulguların, orman yangını dumanı gibi çevresel faktörlerin bilişsel sağlığı nasıl etkileyebileceğini anlamak için yeni yollar açması beklenmektedir. Orman yangınları dünyanın çeşitli bölgelerinde devam ederken, bu çalışmanın sonuçları her zamankinden daha önemli ve acil olup, halk sağlığını korumak ve artan demans tehdidine karşı önleyici tedbirleri geliştirmek için kapsamlı stratejiler çağrısında bulunmaktadır.
Zhang'ın kötü hava kalitesiyle ünlü Pekin'de büyürken yaşadığı kişisel deneyimler, hava kirliliği araştırmalarına odaklanmasına ilham verdi. Bu anılardan hareketle sahada yaptığı çalışmalar, şimdi gökyüzümüzdeki görünür pusun çok ötesine uzanabilecek sonuçlarıyla önemli bir halk sağlığı sorununu aydınlattı.
