Biberiye, hafızayı güçlendirdiği inanışıyla tarih boyunca kullanılmış bir bitki. Shakespeare’in Hamlet oyununda bile Ophelia, "Biberiye var, hatırlamak içindir" diyerek bu inanca atıfta bulunuyor. Günümüzde ise bilim insanları, biberiye ve adaçayında bulunan karnosik asidin Alzheimer hastalığında iltihaplanmayı azaltabileceğini ve beyin fonksiyonlarını iyileştirebileceğini keşfetti.
ABD'deki Scripps Research bilim insanları, karnosik asidin doğrudan ilaç olarak kullanılamayacak kadar kararsız olduğunu belirledi ve bu sorunu aşmak için daha stabil bir form olan diAcCA bileşiğini sentezledi. Antioxidants dergisinde 28 Şubat 2025'te yayımlanan çalışmaya göre, diAcCA’nın fare modellerinde Alzheimer hastalığının etkilerini tersine çevirdiği görüldü.
Beyin iltihabını azaltarak hafızayı güçlendiriyor
Araştırmalar, diAcCA bileşiğinin bağırsakta karnosik asite dönüştüğünü ve kana karışarak beyne ulaştığını ortaya koydu. Fareler üzerinde yapılan deneylerde, bu bileşiğin beyin dokusunda iltihabı azalttığı, sinaps yoğunluğunu artırdığı ve hafızayı güçlendirdiği görüldü. Alzheimer hastalığında nöronlar arasındaki bağlantılar zayıflar ve sinaps yoğunluğu azalır. Ancak diAcCA tedavisi, bu bağlantıları yeniden güçlendirdi.
Çalışmanın kıdemli yazarı ve Scripps Research'te nörolog olan Prof. Dr. Stuart Lipton, “diAcCA bileşiği sayesinde beyindeki sinaps sayısını artırmayı başardık” dedi. Ayrıca, Alzheimer hastalığının önemli biyobelirteçleri olan tau proteinleri ve amiloid-beta plaklarının da azaldığı gözlemlendi.
Klinik denemelere bir adım daha yakın
Bu yeni bileşiğin en dikkat çekici özelliklerinden biri, yalnızca iltihaplı beyin bölgelerinde aktif hale gelmesi ve böylece yan etkileri en aza indirmesi. Karnosik asit zaten ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından “genellikle güvenli kabul edilen” (GRAS) bileşikler listesinde yer aldığı için, bilim insanları diAcCA’nın klinik denemelere hızla geçebileceğini düşünüyor.
Ayrıca araştırmacılar, diAcCA’nın sadece Alzheimer değil, tip 2 diyabet, kalp hastalıkları ve Parkinson gibi diğer iltihap temelli hastalıklarda da etkili olabileceğini öne sürüyor. Prof. Dr. Lipton, bu bileşiğin mevcut Alzheimer tedavileriyle kombine kullanılabileceğini ve özellikle amiloid antikor tedavilerinin yan etkilerini azaltmada yardımcı olabileceğini belirtiyor.
Önümüzdeki dönemde klinik denemelere başlanması hedeflenirken, bu buluşun Alzheimer ve diğer nörodejeneratif hastalıklarla mücadelede önemli bir adım olabileceği düşünülüyor.
