Türkiye antibiyotik direncinde dünyada ilk sırada yer alıyor. Gereksiz antibiyotik kullanımıyla tetiklenen antibiyotik direnci, basit enfeksiyonlarda bile etkili ilaç seçeneğini kısıtlıyor. Pandemiden önce Sağlık Bakanlığı'nın etkili kampanyalarıyla gereksiz kullanımının önüne geçilse de, ilk dönem COVID tedavisinde yaygın olarak antibiyotikler kullanıldı. Bu nedenle, özellikle yoğun bakım hastalarında sık rastlanan bazı bakterilerde, ilaçlara yüzde 90'lara varan direnç gelişti.
Prof. Dr. Önder Ergönül, antibiyotik direncine bağlı hasta kayıplarında artış yaşandığına dikkat çekerek, acilen yeniden kampanyalar yapılması gerektiğini söyledi. Prof. Dr. Ergönül,Prof. Dr. Füsun Can ile birlikte pandemi döneminde 20'ye yakın merkezle ortak yürüttükleri antibiyotik direnci araştırmasının ilk verilerini paylaşarak, "Gereksiz antibiyotik kullanımının önüne geçilmesi gerekiyor. Artık basit idrar yolu enfeksiyonuna yol açan 'klebsiella' veya pnömoniye neden olabilen 'acinetobacter' gibi bazı bakterilerin dahi ilaçlara karşı direnç geliştirmesi nedeniyle tedavide çaresiz kalınıyor" dedi.
"Sağlık Bakanlığı'nın kampanyası çok etkili olmuştu"
Türkiye'de antibiyotik direncinin pandemiden önce de önemli bir problem olduğuna değinen Prof. Dr. Ergönül, "Antibiyotik direncinin gelişmesindeki en büyük problem, üst solunum yolu enfeksiyonlarında, aslında etken yüzde 90 virüs olmasına rağmen, hastaların neredeyse yüzde 90'ına antibiyotik yazılmasıydı. Burada hem hasta, hem hekim kaynaklı problemler vardı. Hastalar, hekimi antibiyotik vermeye zorluyor, hekimler de ilk başta iyi niyetli olarak karşı çıksa da, hakarete, küfre, şiddete maruz kalabildiği için, direnci kırılıp antibiyotik yazma yoluna gidebiliyor.
Antibiyotik direnci konusunda Sağlık Bakanlığı gerçekten çok etkili kampanyalar gerçekleştirdi. Aile hekimliklerinde, birinci ya da ikinci basamak hastanelerde çalışan meslektaşlarımıza antibiyotik konusunda ciddi eğitimler verildi. Bu kampanyalar rakamlara da yansıdı. Bir dönem antibiyotik direnci oranları ülkemizde düşüş de gösterdi. Ama pandemi araya girince, neredeyse 2 yıl boyunca bu tür önemli faaliyetlerin hepsi askıya alınmak zorunda kalındı" diye konuştu.
"Bazı enfeksiyonlarda elimizde ilaç seçeneği kalmadı"
Artık yoğun bakımlarda, çok basit idrar yolu enfeksiyonlarında bile elde 'mikroba etkili' ilaç seçeneği kalmadığı için hastaların kaybedilebildiğini vurgulayan Prof. Dr. Ergönül, "Çok daha basit yoğun bakım enfeksiyonunda bile başımıza gelen şey, antibiyotik direnci nedeniyle hastalar kaybedilebiliyor" diye konuştu. Pandeminin devreye girmesiyle ilk başlarda Kovid tedavisinde de geniş çaplı antibiyotik kullanımları olduğuna da dikkat çeken Prof. Dr. Ergönül, daha sonra bilim dünyasının Kovid'de her hastada kullanımının doğru olmadığına dair uyarılar yaptığını ifade etti. Prof. Dr. Ergönül, Türkiye'de 15 milyon kişinin hastalığı geçirdiği düşünülürse, çok fazla antibiyotik kullanımı olduğunu belirterek, şunları söyledi:
"Ülke adeta antibiyotikle yıkandı. Çok geniş antibiyotikler verildi. Bakanlık da bu konuda uyarılar yayılmadı. Sesi duyulmadı. Biz uzmanlık dernekleri olarak da uyarılarımızı yaptık. Örneğin KLİMİK Derneği olarak çok uyarıda bulunduk, her seferinde sosyal medyadan da tepki aldık. Ona rağmen bu konuyu hep gündemde tutmaya çalıştık."
"Pandemi sonrası direnç daha da arttı, öğrenilmiş çaresizlik yaşıyoruz"
Prof. Dr. Ergönül antibiyotik direncinin çok ciddi bir halk sağlığı sorunu olduğunu belirterek "Yaptığımız çalışmalarda, pandemi öncesine göre antibiyotik direncinin daha da arttığını görüyoruz. Türkiye'de 20'ye yakın merkezde, yoğun bakımlarda yatan hastaların verilerini değerlendirdik. Daha önce örneğin 'klebsiella' denilen, basit bir idrar yolu enfeksiyonuna da neden olabilen ama daha çok yoğun bakımlarda gördüğümüz bakteride ciddi oranda dirençle karşı karşıyayız. Bilinen antibiyotikler hakikaten çok dirençli seyrediyor tedavide. Bu dirence bağlı ölüm oranları da oldukça yüksek. Bunlardan özellikle bir iki tanesi var ki çok kritik. Bazılarında da yeni direnç gelişmesi söz konusu. Yine 'Acinetobacter' dediğimiz bir başka bakteride ise artık direnç oranı yüzde 90'ları geçtiği için, neredeyse öğrenilmiş çaresizlik yaşıyoruz" şeklinde konuştu.
"Acilen bu kampanyalara yeniden dönmemiz gerekiyor"
Pandemi döneminde Kovid ile mücadele sırasında hastane enfeksiyonlarında da artış yaşandığının bazı yayınlarla ortaya konduğunu anlatan Prof. Dr. Ergönül, sözlerine şöyle son verdi:
"Hastanelerde enfeksiyon kontrolü de aksamalara uğradı. Çünkü Kovid'le uğraşırken, çok tehlikeli, sağlık çalışanlarına da bulaşabilecek bir enfeksiyon varken bu önlemler aksamış olabilir elbette. Ama şimdi yeniden tüm bunları hatırlamak ve yeniden antibiyotik direncine karşı birinci basamakta, ikinci basamakta ciddi kampanyalar yürütülmesi lazım. Eminiz ki Sağlık Bakanlığı da bu tür çalışmalar yapacaktır. Biz seve seve her türlü desteği vererek, bilgilerimizi paylaşarak bu konudaki mücadelede de yer alırız."
