Medimagazin logo

Prof. Dr. Cüneyt Evren: Esrar bağımlılığı artık halk sağlığı sorunu

Esrar bağımlılık yapan yasadışı maddeler içinde en sık kullanılanı. Esrara bağımlı sayısında ve acile başvurularda artış var. Buna rağmen bitki olması ve bazı ülkelerde tıbbi amaçlı ya da serbest kullanımına izin verilmesi gerekçesiyle ‘sağlıklı‘ olduğunu düşünenler de az değil. Esrar bağımlılığı Türkiye’de de halk sağlığı sorununa dönüştü.
Kaynak: Diken - Mesude Erşan
Prof. Dr. Cüneyt Evren: Esrar bağımlılığı artık halk sağlığı sorunu
Prof. Dr. Cüneyt Evren
Abone Ol:
Medimagazin google abone ol

Hint keneviri bitkisinin çiçekleri, sapları, tohumları ve yapraklarından oluşan bir madde esrar. Sokakta ot, joint, paspal, mal, kenevir, cigaralık, sarma, kuru, kına, derman, kola, sarma, sarı, jelatin ve kenevir diye söyleniyor. İşlenme biçimine göre marihuana, gubar ve ganja olarak adlandırılıyor.

Üreticilerin son yıllarda yetiştirdiği hibrit ve melez esrarın çok daha dramatik ve ciddi endişe verici etkileri var. Yeni formlarının bağımlılık geliştirme, psikotik yani şizofreniye benzer durumları ortaya çıkarma ihtimali çok yüksek.

Esrara ortalama olarak çocuk yaşta (16) başlanıyor. Klinikler alkol ve sigaradan sonra en yaygın kullanılan esrardan kurtulmak isteyenlerle dolu.

Uzun yıllardır bağımlılık tedavisiyle uğraşan psikiyatr Prof. Dr. Cüneyt Evren, A’dan Z’ye esrarla ilgili mitleri, bağımlılığı, etkilerini, tedavisini Diken'den Mesude Erşan'a anlattı.

‘İçinde birçok kimyasal madde var’

Esrarla ilgili mitlerden başlayalım. En yaygın mit, ‘Ottur zararı yoktur.’ Bitki olması zararlı olmadığını kanıtlamaya yeterli mi?

Ben esrar olarak adlandırırken danışanlarım çoğu ‘ot‘ ya da sigara diye bahsediyor. Bu da aslında zararsız olduğu duygusunu yaratıyor sanırım.

“Kimyasal değil” deniyor, ben de “Esrarın içinde birçok kimyasal madde var” diyorum. Birçok diğer madde de temelini doğadan alıyor, yarı sentetik ya da sentetik forma dönüştürülebiliyorlar.

Kaldı ki esrarın içinde 113 tanımlanmış kannabinoid (beyindeki nörotransmitter salınımını değiştiren hücrelerdeki kannabinoid reseptörleri üzerinde etkili olan çeşitli kimyasal bileşikler) madde var. Bunlardan en önemlisi Δ9-tetrahidrokannabinol (THC) ödüllenme etkisini yapan kimyasal madde. Ama THC ayrıca bağımlılığın ve psikotik belirtilerin ortaya çıkmasıyla da ilişkili.

Kannabidiol (CBD) ise diğer önemli bir kannabinoid, daha çok koruyucu olduğu söylenebilir. Antipsikotik, anti-anksiyete etkileri olduğu bildiriliyor.

Ottan çok daha fazlası

Hibrit, melez formlarında içerik değişti…

Evet, eskiden, gerçekten esrar doğal halindeyken, THC oranı düşük CBD oranı yüksekti. Ancak giderek bu oran tersine döndü. Şimdi CBD oranları düşük THC oranları yüksek esrar türleri üretiliyor. Yine THC oranı yüksek, çok güçlü, etkili olabilecek skunk gibi hibrit yani melez formlar geliştiriliyor. Ancak bu formların bağımlılık geliştirme ihtimali daha yüksek ve yine psikotik, yani şizofreniye benzer durumlar ortaya çıkarma ihtimali çok yüksek.

Araştırmalar, yüksek THC seviyelerine ve düşük CBD seviyelerine sahip esrar ürünlerinin hem genç hem de yetişkin kullanıcılar arasında bilişsel işlev ve ruhsal sağlık üzerinde daha zararlı etkilere sahip olabileceğini gösteriyor. Esrara bağlı psikoz riskinde artış, öğrenme ve hafızadaki bozukluklar ve daha şiddetli bağımlılık bunlara örnek verilebilir. Dolayısıyla bu gelişme endişe verici.

Artan THC seviyeleri, esrar bağımlılığı tedavisine başvurulardaki artışlarla da bağlantılı. Son yıllarda esrar kullanımına bağlı acil servis başvurularındaki artış da yüksek bağımlılık riski ve ciddi zararlı etkileri olan çok yüksek THC içeren ürünlerin tercih ediliyor olmasıyla ilişkili bulunuyor.

‘Allah torbacının da ahlaklısını nasip etsin‘

Esrar pür bitkisel değil anladığım kadarıyla. Başka kimyasallar vs. de ekleniyor değil mi? Neler bunlar?

Bir sunumumda “Allah torbacının da ahlaklısını nasip etsin” demiştim. Torbacılarda meslek ahlakı var mı bilmiyorum ama insanların tam olarak ne aldıklarını bile bilemeden bu maddeleri kullanmalarını anlamakta zorlanıyorum. Tabii bağımlılık geliştikten sonra bunu anlamak zor değil. Esrar bağımlılığı önemli bir halk sağlığı sorununa dönüşürken ‘esrarın eroini‘ ya da bonzai olarak da adlandırılan sentetik kannabinoidlerin kullanımı bir dönem artmış ve piyasadaki en yaygın yeni psikoaktif maddeler haline gelmişti. Sentetik kannabinoidler THC ile bazı yapısal veya işlevsel benzerlikler paylaşsalar da doğal esrara göre daha yüksek toksisite oranları ve hastaneye yatmayla ilişkili. Esrar bitkisi üzerine bu tür maddeler etkiyi artırmak için püskürtülerek eklenebiliyor.

Türkiye’de en yaygın kullanılan uyuşturucu esrar mı? Sebebi ‘zararsız’ sanılması olabilir mi gerçekten?

Esrar dünya çapında alkol ve tütünden sonra en yaygın kullanılan üçüncü kontrollü madde. Türkiye dahil tüm dünyada en sık kullanılan yasadışı madde esrarın (kannabis) sosyal, tıbbi ve yasal kabulü son 15 yılda önemli ölçüde arttı. Tıbbi ve/veya eğlence amaçlı esrar kullanımı da öyle. Günlük esrar kullanımının yaygınlığı Amerika Birleşik Devletleri’nde 2002’den 2014’e kadar neredeyse iki katına (yüzde 1.3’ten yüzde 2.5’e) çıkarken, kolayca bulunabilen esrarın etki gücü de arttı (örneğin skunk) ve halk arasında esrar kullanımını zararlı olarak algılayanların oranı azaldı.

Esrarın nispeten zararsız olduğuna dair yaygın algılara rağmen, esrar kullanımı ile çeşitli tıbbi, nörobilişsel, işlevsel ve psikososyal bozukluklar arasındaki ilişkiyi destekleyen önemli kanıtlar vardır. Esrar kullanımının bilinen kısa vadeli riskleri arasında, bozulmuş kısa süreli hafıza ve motor koordinasyon, değişen yargılama, paranoya ve psikoz bulunmakta. Benzer şekilde, esrar kullanımının uzun vadeli etkileri arasında bağımlılık, değişmiş beyin gelişimi, zayıf eğitim sonuçları, bilişsel bozukluk, azalmış yaşam kalitesi, artmış kronik solunum yolu bozukluğu ve psikotik bozukluk riski, yaralanmalar, motorlu araç kazaları ve intihar yer alır.

‘Bağımlılık yapmaz’ algısı yanıltıcı

Yine en sık duyduğum mitlerden biri alkolden de güvenli olması. Bunu doğrulayacak veri var mı?

Bunu doğrulayacak veri olmadığı gibi aksine esrarın olumsuz etkileriyle ilgili yeterince bilimsel veri var elimizde. Böyle olsaydı klinikte en az alkol kullanımıyla sorun yaşayanlar kadar esrar kullanımıyla ilgili sorun yaşayanların tedavisini yapıyor olmazdım. Üstelik başvuranların yaş ortalamasına baktığımızda alkol için 45 iken, esrar için 25 diyebilirim. Bu alanda çalışan akademisyenlerin esrarın eğlence amaçlı kullanımının yasallaşmasına karşı çıkması da düşüncemi destekliyor.

Bağımlılık yapmadığı diğer yaygın mitlerden biri. “Bırakacağım” deyince kolayca bırakılabiliyor mu?

Esrar kullanan kişiler hatalı olarak esrarın bağımlılık sendromu yaratmadığına inanabilir. Ancak düzenli esrar kullanımının endokannabinoid sistem üzerindeki etkileri ve önemli sayıda davranışsal ve klinik araştırma bunun aksini gösteriyor.

Ayrıca esrar bağımlılığı yaklaşık 10 düzenli kullanıcıdan birinde ve günlük kullananların da üçte birinde görülür. Genel olarak madde bağımlılığı olan kişiler kullanmadıklarında yoksunluk belirtisi yaşamayınca bağımlı olmadıklarını düşünürler ve “İstediğim zaman kullanmam” derler. Ancak yoksunluk belirtileri 11 bağımlılık ölçütünden sadece biri. Üstelik iki ölçütün karşılanması bağımlılık tanısı konması için yeterli. Karşılanan ölçütler arttıkça bağımlılık şiddeti de artmış olur. Esrar bağımlılığı gelişmiş kişiler birkaç gün kullanmadıklarında bunu bağımlı olmadıkları için kanıt olarak gösterirler ve tekrar kullanmaya başlarlar. Aslında bu kontrol kaybı bağımlılığın altında yatan en önemli özellik. Mark Twain bunu, “Sigarayı bırakmak kolay ben bunu bin kere yaptım” sözüyle anlatmıştır. Tabii her kullanan bağımlıdır anlamına gelmiyor. Ancak halen kullanımları bağımlılık düzeyinde olmayan kişilerde ileride bağımlılık gelişmeyeceğinin garantisi de yok. Üstelik esrar, bağımlılık düzeyinde olmayan kullanımlarda da psikoz, depresyon ve anksiyete gibi birçok ruhsal bozukluğa yol açıyor.

Haberin tamamı için tıklayınız.

esrar bagimliligi
bagimlilik
prof dr cuneyt evren
Bu habere ilk yorumu siz yapabilirsiniz...
Yorum Yaz
0/300

Bu haberler de ilginizi çekebilir