19/09/2012 tarihli ve 28416 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Yükseköğretim kurumlarında döner sermaye gelirlerinden yapılacak ek ödemenin dağıtılmasında uygulanacak usul ve esaslara ilişkin yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmeliğin” 3. Maddesi 8 ve 9 nolu fıkraları ile üniversite hastanelerinde görevli personele yapılacak “ek ödemenin hesaplanması” ve “asgari ek ödeme oranları” ile ilgili değişikliğe gidilmiştir*. Yönetmeliğin asgari ek ödeme oranı ile ilgili bölümü dikkatle incelendiğinde; personele yapılacak ek ödemenin, üst yönetici (dekan ve başhekim) yönetici payı ek ödeme oranına endeksli olduğu ve hesaplama sonucu bulunan miktar/oran her ne olursa olsun tanımlanan asgari oranlar altına inemeyeceği açık ve net ifadelerle hükme bağlanmıştır**.
Başhekim ve Dekan için yönetici payı ek ödeme oranının sabit %500 olarak uygulandığı üniversitelerde 19/09/2012 tarihi itibarı ile “A,B1,B2,C,D,E” puanları kullanılarak elde edilen toplam sonucunda ortaya çıkan miktar/oran her ne olursa olsun personele yapılacak asgari ek ödeme miktarı, denge tazminatı da dahil olmak üzere ilgili personelin ek ödeme matrahının***:
• Öğretim Üyesi, Öğretim Görevlileri, Uzman Tabip ve Diş Tabipleri için %175’inden (%500 X 0.35 = %175),
• Diğer öğretim elemanları (okutman, asistan) için %125’inden (%500 X 0.25 = %125),
• Diğer personel (hemşire, teknisyen, idari personel, eczacı, sekreter vd) için ise %75’inden (%500 X 0.15 = %75) az olamaz.
Hastanenin içinde bulunduğu mali durum ve/veya hastane yönetiminin tercihi nedeni ile “hesaplamalar sonucunda bulunan miktarda ek ödeme yapılacak üniversitelerde; Dekan ve başhekim “yönetici payı ek ödemesi” her gruptaki en düşük orana sahip personelin oranı baz alınarak her ay yeniden belirlenmek durumundadır. En kötü senaryoda, yani öğretim üyelerine en düşük oran olarak denge tazminatı düzeyinde (yaklaşık olarak ek ödeme matrahının %25’i) ek ödeme yapılabilen durumda, üst yöneticilere verilebilecek ek ödeme miktarı en fazla %70 düzeyinde olacaktır. Bu yöntem uygulandığında üniversiteler arasında ve aylara göre değişkenlik göstermek üzere, üst yöneticilere verilebilecek yönetici ek ödeme oranı üst sınır olan %500 ile alt sınır olan %70 arasında gerçekleşecektir.
Üniversite hastanelerinin içinde bulundukları mali durum da dikkate alındığında, bir çok üniversitede üst yöneticilere yapılacak ek ödeme miktarının sabit olarak %500 düzeyinde tutulmasının mümkün olmadığı aşikardır. Bu durumda üniversitelerin çok büyük bölümü her ay değişkenlik gösterecek olan ikinci yöntemi izlemek durumunda kalacaklardır. Bu üniversiteleri bekleyen en büyük tehlike ise, oldukça karmaşık hesaplama ve filtreleme mekanizmaları nedeni ile maddi hatalar, personelin olası hak kayıpları ve Sayıştay zimmetidir. Örneğin, Üst yöneticinin %500 düzeyinde ek ödeme aldığı bir kurumda A puanı dışında hiçbir puanı olmayan ve aktif çalışılan gün sayısı 31 gün olan bir öğretim üyesine %150 düzeyinde ek ödeme yapılması durumunda, %35’lik asgari ek ödeme sınırının altında kalınacaktır. Bu durumda, ilgili öğretim üyesi, eğer farkındaysa, yaklaşık %25 düzeyindeki eksik ödeme için idari mahkemeye başvurarak eksik ödemenin tazminini talep edecektir. Öğretim üyesinin eksik ödemeyi fark etmediği durumlarda, üst yöneticiye %35 sınırının üstündeki üst yönetici ek ödemesi nedeni ile Sayıştay zimmeti çıkacaktır. Aynı durum, öğretim üyesinin yıllık izinli olduğu ve aktif çalışılan gün sayısının “0” olduğu dönemlerde de geçerli olacaktır. Bu örnekte, öğretim üyesine izinli olduğu dönem için sadece %25’lik oranına tekabül eden denge tazminatı ödendiğinde, %150’ye varan eksik ödeme nedeni ile hak arama süreci başlayacak, ya da üst yöneticiye Sayıştay zimmeti çıkacaktır.
Yukarıda sadece 2 ekstrem örnekle açıklanmaya çalışılan durumları ve kombinasyonları çoğaltmak mümkündür. Bu yüzden, zincirleme olarak büyüme olasılığı olan hataların önlenmesi bakımından ve ayrıca hesapverebilirlik/şeffaflık ilkeleri gereği, üniversite yönetimlerinin aşağıdaki hususlara yönelik önlemler alması büyük önem önem taşımaktadır.
1. Her ödeme döneminde üst yöneticilere verilen ek ödeme oranının tüm personele duyurulması ve/veya bordrolarında referans değer olarak belirtilmesi
2. Her üç grupta yer alan personele ait en düşük oranların ayrı ayrı olarak tüm personele duyurulması ve/veya bordrolarında belirtilmesi,
3. Yıllık izin ve/veya rapor dönemleri de dahil olmak üzere, yönetmelikte tanımlanan asgari oranların altına düşülmemesi
4. Her grupta ayrı ayrı olmak üzere asgari oranlar sağlandığı halde, denge tazminatlarının altına düşülmesi halinde denge tazminatının ödenmesi.
* 19/09/2012 tarihli ve 28416 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Yükseköğretim kurumlarında döner sermaye gelirlerinden yapılacak ek ödemenin dağıtılmasında uygulanacak usul ve esaslara ilişkin yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair yönetmelik”:
“Madde 3. Aynı Yönetmeliğin 5 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
(8) Yapılacak ek ödemede, tıp ve diş hekimliği fakülteleri ile sağlık uygulama ve araştırma merkezlerinde (hastaneler dahil) görev yapan personele;
a) Öğretim üye ve görevlileri ile uzman kadrosundaki uzman tabip ve diş tabiplerinin bireysel net katkı puanı = A + [(B1+B2+C) x KK]+D+E,
b) Araştırma görevlileri ile tabip ve diş tabiplerinin bireysel net katkı puanı =A+D+E,
c) Diğer personel bireysel net katkı puanı = A + E,
ç) Yapılacak ek ödeme miktarı= Dönem ek ödeme katsayısı x Bireysel net katkı puanı,
formülleri kullanılarak hesaplama yapılır.
(9) Yapılacak asgari ek ödeme oranı, ilgili birim yöneticisi (dekan ve başhekim) için yönetim kurulunca Kanunda belirlenen tavan oranını geçmemek üzere belirlenen yönetici payı ek ödeme oranının; tıp fakültesi ile sağlık uygulama ve araştırma merkezlerinde görev yapan öğretim üye ve öğretim görevlileri ile uzman tabip ve diş tabipleri için % 35’inden, diğer öğretim elemanları için % 25’inden, diğer personel için ise % 15’inden, diş hekimliği fakültelerinde ise öğretim elemanları için % 25’inden, diğer personel için ise % 15’inden az olamaz.”
** Hesaplamalar ve hak edişler brüt rakamlar üzerinden hesaplanacaktır.
*** Ek ödeme matrahı: Ek ödemeden yararlanacak personelin aylık (ek gösterge dahil), yan ödeme, ödenek (geliştirme ödeneği hariç) ve her türlü tazminat (makam, temsil, görev ve yabancı dil tazminatı hariç) toplamını; kadrosu Maliye Bakanlığına ait olup, döner sermaye işletmelerinin muhasebe birimlerinde görev yapan personel açısından ise, aylık (ek gösterge dahil), yan ödeme ve her türlü tazminat (makam, temsil, görev ve yabancı dil tazminatı ile 213 sayılı Vergi Usul Kanununun ek 13 üncü maddesinde öngörülen ek ödeme hariç) toplamı
Prof. Dr. Erkan DEREBEK
DEÜ Tıp Fakültesi
Nükleer Tıp Anabilim Dalı
