Bakan, yıl sonuna kadar başlayacak programla 13 yaşındaki tüm çocuklara aşı yapılacağını, 15 yaşın üstündekilerden de isteyenlerin aşılanacağını söyledi.
HPV rahim ağzı kanserine yol açabilen bir virüs.
BBC Türkçe'nin sorularını yanıtlayan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Başkanı Alpay Azap, Türkiye'nin geç de olsa böylesi bir adım atmasının doğru olduğunu söyledi.
Azap, "Dünyada 147 ülkede genişletilmiş bağışıklama programı içerisinde uygulanan bir aşıdan bahsediyoruz. 50 civarında ülke hem kızlara hem erkeklere yapıyor bu aşıyı. Türkiye bu açıdan çok geri kalmıştı" dedi.
Türkiye'de bazı sivil toplum kuruluşları yıllardır HPV aşısının devlet tarafından ücretsiz sunulması için kampanya yürütüyordu.
HPV aşılarını eczanelerden alıp yaptırmak mümkün olsa da bunun maliyetini herkes karşılayamıyor.
Dünya Sağlık Örgütü'nin (WHO) 2024 verilerine göre kullanımı onaylanmış beş HPV aşısı var.
Bunlardan üçü, en riskli olarak görülen HPV 16 ve 18 türlerine yönelik.
Rahim ağzı kanserlerinin yaklaşık %70'i bu iki türden kaynaklanıyor.
Bakan Memişoğlu da uygulanacak aşının bu iki türü hedef alacağını söyledi fakat markasını açıklamadı.
Türkiye'de de eczanelerde satılan Gardasil aşısı dört türe, Gardasil-9 aşısıysa dokuz türe karşı koruma sağlıyor.
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi ve İngiltere'deki Ulusal Sağlık Sistemi Gardasil-9 aşısını tavsiye ediyor.
TTB Başkanı Azap, ilk geliştirilen aşıların iki türe karşı koruduğunu, günümüzde dokuz türe karşı koruma sağlayan aşıların dünyada standart hale geldiğini ve koruma oranını %70'ten %90'a çıkardığını, bu yüzden Türkiye'de de bunun uygulanması gerektiğini vurguluyor.
Bu aşılar kanserin yanı sıra siğillere de engel oluyor ancak eczanelerdeki satış fiyatı, iki türe karşı koruma sağlayanların yaklaşık iki katı.
TTB Başkanı Azap, aşı tercihinin arkasında "çok büyük olasılıkla" maliyet olduğunu söylüyor.
Bu soruyu Sağlık Bakanlığı'na da sorduk fakat haber yayımlanana kadar bir yanıt alamadık.
Bakanlığın bu gibi konularda kararlar alırken bilimsel danışma kurulları oluşturduğunu söyleyen Azap, bu kurullara TTB ve uzmanlık dernekleri gibi kurumların da davet edilmesinin faydalı olacağını ekliyor:
"Sonuçta bir de bu ülkenin insanlarının sağlığı, iyiliği için uğraşıyoruz, bakanlığın da bunun için uğraştığını biliyoruz.
"En doğru kararı birlikte verebiliriz, görüşlerimizin alınmasını talep ediyoruz."
WHO'nun Temmuz 2024 tarihli verilerine göre 9-14 yaş arası kız çocuklarında aşılanma oranı 2022'de %20 iken bir yıl sonra %27'ye yükseldi. Örgütün aşılama programının direktörlüğünü yapan Dr. Kate O'Brien, "Hedefimiz 15 yaşına gelmiş kızların %90'ının aşılanmış olması" demişti.
Eski Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da 2022 yılında HPV aşısı için çalışma başlattıklarını söylemiş, 2023'te ise "HPV aşılamalarının kısa sürede başlayacağını" ilan etmişti.
HPV nedir?
HPV çok yaygın bir virüs grubunun adı.
100'den fazla farklı HPV türü var ve enfeksiyonlar genellikle herhangi bir semptoma yol açmıyor ancak bazı türleri siğillere neden olabiliyor. Bunlar elde, ayakta, cinsel organda veya ağız içinde görülebiliyor.
Fakat çoğu durumda insanların vücutları, bu kişiler enfekte olduklarını bile anlamadan virüsü atıyor.
Yüksek risk taşıyan HPV türleri ise kansere yol açabilen anormal doku büyümesine ve başta rahim ağzında olmak üzere genital bölgelerde kansere neden olabiliyor.
Bu virüs, yaşamın ilerleyen dönemlerinde bazı kanserlerin gelişme riskini artırıyor:
- rahim ağzı kanseri
- penis kanseri
- bazı ağız ve boğaz kanserleri
- anüs ve genital bölgelerin bazı kanserleri
Aşı, rahim ağzı kanserine karşı nasıl koruma sağlıyor?
Rahim ağzı kanseri vajinadan rahme giriş bölgesinde (servikste) gelişiyor.
Rahim ağzı kanseri vakalarının %99'u, cinsel temas yoluyla bulaşan ve son derece yaygın bir virüs olan yüksek riskli HPV ile bağlantılı.
HPV enfeksiyonlarının çoğu kendiliğinden düzelip hiçbir belirtiye yol açmasa da, kalıcı enfeksiyon kadınlarda rahim ağzı kanserine neden olabiliyor.
Aşı, HPV tarafından enfekte olmaktan korunmaya yardımcı oluyor ve dokuz tip HPV'ye karşı koruma sağlıyor.
Araştırmalar aşının HPV enfeksiyonuna karşı en az 10 yıl koruma sağladığını gösteriyor, uzmanlar ise korumanın daha uzun sürebileceğini düşünüyor.
Konuyla ilgili ilk büyük çalışma aşının çok etkili olduğunu ve rahim ağzı kanseri vakalarını yaklaşık %90 oranında azalttığını gösterdi.
Rahim ağzı kanseri kadınlarda en sık görülen dördüncü kanser türü.
2020 yılında dünya genelinde tahminen 604 bin kadına rahim ağzı kanseri teşhisi kondu ve yaklaşık 342 bin kadın bu hastalıktan hayatını kaybetti.
Bu ölümlerin yaklaşık %90'ı düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana geldi.
HPV cinsel yolla bulaşır mı?
HPV çok bulaşıcı ve tenden tene yakın temasla yayılıyor.
İnsanların %80'i 25 yaşına kadar HPV'ye maruz kalıyor. Çoğu durumda, insanlar 18 aydan 2 yıla kadar enfekte kalıyor.
Cinsel sıvılarla yayılmadığı için teknik olarak, bel soğukluğu gibi hastalıkların aksine, cinsel yolla bulaşan bir hastalık olarak kabul edilmiyor.
Ancak dokunmayla bulaştığı için genellikle cinsel temas sırasında bulaşıyor.
HPV aşısı diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruma sağlamıyor.
Aşı kaç doz ve öncelikli gruplar hangileri?
HPV aşılarının öncelikli olarak, tüm kız çocuklarına cinsel olarak aktif hale gelmeden önce yapılması gerekiyor.
WHO tavsiyelerine göre, aşı 1 veya 2 doz olarak verilebiliyor.
- 9-14 yaş grubundaki kız çocuklarına 1 veya 2 doz,
- 15-20 yaş grubu için 1 veya 2 doz,
- 21 yaş üzeri kadınlar için 6 ay arayla 2 doz uygulanması tavsiye ediliyor.
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin ideal olarak 2 veya 3 doz alması gerekiyor.
Aralarında İngiltere'nin de yer aldığı bazı ülkeler, HPV'nin toplumdaki yaygınlığını daha da azaltmak ve erkeklerde HPV'nin neden olduğu kanserleri önlemek için erkek çocuklarına da aşı uyguluyor.
"HPV aşısı 100 yıl içinde 45 milyon ölümü önleyebilir"
HPV aşısı ve kanser öncesi lezyonların taranması ve tedavisi gibi birincil ve ikincil önleyici yaklaşımlar çoğu rahim ağzı kanseri vakasını önlüyor.
Rahim ağzı kanseri, erken teşhis edildiği ve etkili bir şekilde yönetildiği sürece en başarılı şekilde tedavi edilebilen kanser türlerinden biri.
Geç evrelerde teşhis edilen kanserler de uygun tedavi ve palyatif bakım ile kontrol altına alınabilir.
WHO'ya göre, önleme, tarama ve tedaviye yönelik kapsamlı bir yaklaşımla, rahim ağzı kanseri bir nesil içinde halk sağlığı sorunu olmaktan çıkarılabilir.
HPV virüsünün yol açtığı hastalıklara karşı HPV aşısı uygulamasıyla, önümüzdeki 100 yıl içinde 60 milyon rahim ağzı kanseri vakası ve 45 milyon ölüm önlenebilir.
Yaklaşık 140 ülkenin şu anda HPV aşısını uyguladığı belirtiliyor.
WHO, kadınlar arasında HPV'nin en yaygın görüldüğü bölgenin Sahra Altı Afrika (vakaların %24'ü) olduğunu, bunu Latin Amerika ve Karayipler (%16), Doğu Avrupa (%14) ve Güney Doğu Asya'nın (%14) izlediğini söylüyor.
Yetersiz tarama programları, tedavi hizmetlerine sınırlı erişim ve aşı kararsızlığının bu duruma katkıda bulunduğu aktarılıyor.
İngiltere'de ve ABD'de nasıl uygulanıyor?
İngiltere'de HPV aşısı Eylül 2008'den bu yana 12-13 yaşındaki tüm kız çocuklarına sunulan bir aşı.
Eylül 2019'dan itibaren bu yaşlardaki erkek çocuklarına da sunuluyor.
İngiltere'de 12-13 yaşındaki tüm çocuklar ve erkeklerle seks yapan 46 yaş altı erkeklere aşı yaptırmaları tavsiye ediliyor.
25 yaş altı herkese genellikle bir doz, 25-45 yaş arası kişilere ise altı ay ile iki yıl arasında değişen sürelerde iki doz aşı yapılıyor.
ABD'de ise Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), HPV aşılarının 9 yaşından itibaren yaptırılabileceğini belirtirken 11-12 yaşında yapılmasını tavsiye ediyor.
ABD'de ücretsiz bir sağlık sistemi olmadığı için aşılar paralı. Fakat CDC, çoğu işçinin işyeri sigortasının bunu kapsadığını, yoksul ailelerin bir kısmının da ücretsiz aşı programından yararlanabileceğini aktarıyor.
