İSTANBUL- Sağlık Bakanlığı, GEBLİZ’le (Gebe Bebek Lohusa İzleme Sistemi), hamileliğin başından doğuma kadar süreci kayıt altına alırken, sistemin ‘aile faciası’na yol açmaması için önlem olarak ‘Mahremiyet butonu’ konuldu. Ancak uzmanlar bunun da yeterli bir önlem olmadığını, çünkü kadınların yine de sisteme kaydedildiğini ve ilgisiz kişilerin bu bilgilere ulaşabildiğini söylüyor.
Sağlık Bakanlığı, İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü nezdinde 2008 yılı eylül ayında başlattığı GEBLİZ’le gebe kadının kimlik ve iletişim bilgilerinin yanı sıra hamileliğinin seyrini, lohusalığını ve bebeğin aşılarını adım adım izliyor. Sistem, uzmanlara göre istenen gebeliklerde çok fayda sağlasa da, istenmeyen gebeliklerde mahremiyet sınırlarını zorluyor. Çünkü gebeliğini saklamak zorunda kalan kadınlar da GEBLİZ’le kayıt altına alınıyor. Sağlık görevlilerinin, hamilelik sürecini takip için belli aralıklarla eve gitmesi ise aile facialarına yol açabilecek bir uygulama. Bakanlık bu sıkıntılara dur demek için ‘Mahremiyet butonu’ seçeneği koydu. İstanbul Tabip Odası Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Fethi Bozçalı, GEBLİZ’i ve ‘buton’u şöyle anlattı:
“Her türlü sağlık kuruluşunun hamile kadını sisteme bildirme zorunluluğu var. GEBLİZ aslında güzel bir sistem. Ama ev ziyaretleri nedeniyle birtakım sıkıntılar yaşandı. Örneğin kadının bir gençlik hatası ya da tecavüz sonucu gebe olduğunu ya da istemeden hamile kalıp doğum yaptığını evdeki ailesi bilmiyor. Sağlık görevlileri de, sistemde gebe bir kadının olduğunu görünce o eve ziyarete gidip “Evdeki gebeyi takibe geldik” dediğinde, hiçbir şeyden haberi olmayan aile şok geçiriyor. Gerçek ortaya çıktığında ise kadın için çok sıkıntılı, hatta hayatına mal olabilecek olaylar yaşanıyor. Bunun üzerine de bakanlık sistem devreye girdikten bir yıl kadar sonra kadınların mağdur olmaması için sisteme bilgi mahremiyeti seçeneği koydu.”
Evlerine gidilmiyor
‘Mahremiyet’ isteyen kadınların kaydı alınıyor ve kayıtlar İl Sağlık Müdürlüğü ile Sağlık Bakanlığı’na bildiriliyor ama evlerine gidilerek takipleri yapılmıyor.
Ancak Dr. Bozçalı’ya göre bu da mahremiyeti korumada yeterli değil:
“Mahremiyet butonu seçeneği konuldu ama sisteme giriş şifresi olan herkes gizli kayıtları da görebiliyor. Üstelik birçoğu hastanelerde sağlık çalışanı olmayan görevliler. Bu kadının özel yaşamıdır ve özel yaşamın da deşifre edilmesi anayasaya aykırıdır. Sistemde hamile kalıp doğum yapmak istemeyen kadınlar da kayıt altına alınarak, bilgileri il sağlık müdürlüğü ve bakanlığa bildirildiği için, bu kadınlarda tedirginlik yaratıyor. Yani kadın evli olmadan hamile kaldığında ya da kürtaj yaptırdığında bunun kayıt altına alınması son derece riskli oluyor. Ayrıca GEBLİZ ve Aile Hekimliği sistemi entegre edilemedi. Kaydı GEBLİZ’e düşmüş ama aile hekimine kayıtlı olmayan birçok gebe var.”
Doktor anlatıyor: 19 yaşında, evli olmayan bir gebe gelmişti
GEBLİZ İstanbul’dan ilçe sorumlusu bir doktor yaşadıkları sıkıntılı bir örneği anlatıyor:
“Bize başvuran gebe kadınlardan biri 19 yaşında ama evli değildi. Beş haftalık gebeydi. Sistem tarafından yasal olarak takibe alınarak kaydı yapıldı. Üç hafta sonra kadın kürtaj kararı aldı. Ancak sistem onu takibe aldığı için birkaç hafta sonra, bir ebe ve doktor gebelik takibi yapmak için kadının Gaziosmanpaşa’daki evine gitti. Sağlık görevlileri kapıyı açan babaya, evde takip edilmesi gereken kayıtlı bir hamile olduğunu belirtti. Oysa anne ve babanın, kızlarının hamileliğinden haberi yoktu. Bir aile faciasına neden olacak bu tip durumlar sıkça yaşanmaya başlayınca, yetkililer sisteme, mahremiyet seçeneği butonunu koyma yoluna gitti.”
