İnme riskini azaltmak, yaşam tarzımızı düzenlemek ve erken müdahale belirtilerini tanımakla mümkün

Dünyada her yıl 17 milyon insan, inme geçirirken bunlardan 6 milyonu hayatını kaybediyor.  Türkiye’ye baktığımızda ise her yıl 35 bin ila 40 bin insanımız felç olarak bilinen inme nedeniyle yaşamını yitiriyor. Bu konuda farkındalığı artırarak, risk faktörlerini azaltarak ve yaşam tarzımızı değiştirerek, inme geçirme riskini azaltmak mümkün.

29 Ekim İnme Günü Kapsamında Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesi Nöroloji ABD öğretim üyesi Prof. Dr. M. Akif Topçuoğlu İnme ile ilgili sorularımızı yanıtladı

İnme nedir? Ne sıklıkta görülür?

Felç olarak bildiğimiz, inme, beyin damarlarının tıkanmasıyla veya beyin kanaması sonucu gelişen, kalıcı sakatlıklar bırakabilen bir hastalıktır. İnmede erken müdahale yapılamazsa nöral doku hasarı kalıcı hale gelir ve hastalarda işlev ve yetilerin kaybedilmesi durumu görülür. Ölüm nedenleri arasında bizde üçüncü sırada bulunan inmenin yaşla birlikte görülme sıklığı artmaktadır. Ancak, her yaşta inme görülebileceğini de unutmamak gerekir.

Dünyada her yıl 17 milyon insan inme geçirmektedir. Bu dakikada 1 kişi inme geçiriyor anlamına gelmektedir. 6 milyon kişi inme nedeniyle yaşamını yitirirken her 6 kişiden biri hayatı boyunca bir kez inmeyi yaşamaktadır. TUİK rakamlarına göre ülkemizde inmeden ölüm sayısı son yıllarda yılda 35.000-40.000 arasındadır. İnmeden ölüm ve sakat kalma Türkiye’de azalma trendi gösterse de toplumun yaşlanmasıyla sıklığın giderek artacağı söylenebilir.

İnme farkındalığı neden önemli?

İnme yaşlanma ile giderek sıklığı artan, Türkiye gibi modern ülkelerde de en sık görülen ölüm nedenleri arasında olan bir hastalıktır. Sakatlığın ise en başta gelen nedenidir. Ciddiyetine karşın “çok büyük oranda” önlenebilir bir hastalık olan inmeden korunabilmek için kamuoyunun önleme ve tedavi konusunda bilgilenmesi önemlidir.

İnmeye yol açan risk faktörleri bilinmeli, koruyucu yaşam tarzı değişimleri ve ilaç tedavileriyle önü alınmalıdır. İnme geçirmekte olan hastanın ve yakınlarının belirtiler hakkında bilgi sahibi olması da erken müdahale şansını artırmaktadır. İnmede zamana karşı yarışarak erken tıbbi müdahale şansı yakalayan hastalarda kalıcı bir sorun veya yeti kaybı kalmaksızın inme atlatılabilmektedir.

İnmenin risk faktörleri nelerdir?

İnme sıklığı 45 yaş üzerinde binde 4 seviyesinde iken 55 yaş üzeri grupta risk katlanarak artmaya başlar. İleri yaş en önemli inme nedenlerden biridir. Erkeklerde, aile öyküsü pozitif olanlarda risk daha yüksektir. Başta kalp ve damar hastalıkları olmak üzere kronik sistemik ve vasküler hastalıklar “tedavi edilebilir” risk grubunu oluşturur. Özellikle atriyal fibrilasyon yani kalpte ritim bozukluğu önemli nedenlerden biridir. Ritmi bozulan ve yetmezlik yaşayan kalp, içinde pıhtı oluşturma eğilimi kazanır. Bu pıhtının kopup beyin damarlarına ulaşarak tıkaması emboli olarak adlandırılır ve çok sık bir inme nedenidir. Bu yüzden risk gruplarında hekim kontrolü ve koruyucu ilaç tedavileri hayatidir. Atrial fibrilasyonda inmeden korunma için antikoagülan adı verilen ilaçlar kullanılmalıdır.

İnmeye yol açan en sık grup ise “giderilebilir” risk faktörleridir. Bunlar arasında obezite, sigara, hipertansiyon, diyabet, dislipidemi ve hareketsiz yaşam tarzı başta gelen nedenlerdir.

İnmeye yol açan yaşam tarzı hakkında bilgi verir misiniz?

Sigara ve alkol kullanımı inmenin önemli nedenleridir. Yağlı, şekerli, tuzlu beslenme, hazır yemekler, ambalajlı gıdalardan kaçınılmalıdır. Aşırı kilo, hareketsiz, egzersizden uzak bir yaşam tarzı ve stres inme oluşumuna neden olabilir.

İnme geçiren hastada belirtiler nelerdir? İnme fark edilebilir mi?

İnme yüzde kaymaya, konuşma bozukluğuna, kollarda kuvvetsizliğe yol açar. Bu sık belirtiler konusunda risk grubundaki hastaların ve hasta yakınlarının bilgi sahibi olması önemlidir. Denge kaybı ve görme bozukluğu da inmenin diğer işaretleridir. Bu belirtilerden biri dahi varsa inme akla getirilmelidir. Hasta veya hasta yakını hemen 112’yi aramalıdır. 112 hastanın tedavisinin yapılabileceği inme merkezine zamanında varabilmenin tek yoludur. Kalıcı hasar ve sakatlığı engellemek için ilk 4,5 saatte damar içinden pıhtı eritici ilaç uygulanması, ilk 8 saat içinde de anjio ile girilerek pıhtının dışarı çakılması mümkündür. “Zaman beyindir” ve ne kadar erken müdahale edilirse o kadar iyidir. “İnmede çare erken müdahale”dir.

İnme tedavisi süreci nasıl ilerler?

Hastanın acile gelişinden sonra ilk yapılması gereken muayene ve durumun stabilize edilmesidir. İlk kontrolün ardından beyin dokusu ve damarların durumu bilgisayarlı tomografi veya MR ile incelenmelidir. Damar tıkanıklığı inmenin nedeni ise damar içi ilaç uygulamaları ile tedavi yapılır. Tomografik anjioda tıkalı damarın durumuna göre girişimsel tedavi uygulaması gerekebilir.

İnme riski olan hastalarda koruyucu tedavi nasıl gerçekleşir?

Koruyucu yaklaşımlar risk faktörüne göre belirlenir. Örneğin obez bir hasta kilo vermeli, hareketsiz bir hasta egzersiz yapmalı, hastanın hipertansiyonu varsa kontrol edilmelidir. Hastanın risk grubuna ve geçmişine göre anti-aggreganlar ya da antikoagülanlar önerilebilir. Hastanın yaşı da uygulanacak ilaç tedavisinde önemlidir.

Pandemide inme hastaları neler yaşadı veya önümüzdeki dönemde nasıl bir yaklaşım söz konusudur?

COVİD-19 salgını tüm diğer akut durumlar gibi inme hastalarının da yönetiminde sorun yarattı ve yaratıyor. Pandemide akut inme tedavisi kapsamında hiçbir şey değişmedi. İnme yine aynı şekilde tedavi ediliyor. Ama, inme COVİD’in daha ağır geçmesine yol açabilir. COVİD de inmeyi tetikleyebilir. Hem inmenin hem de COİVD’in ne kadar ağır olurlarsa olsunlar tedavi edilebilir ve baş edilebilir hastalıklar olduğunu unutmamak lazım. Bu nedenle önerilerimiz pandemide de geçerli. İnmeden şüphe eden hemen 112’yi arasın, aramalıdır: COVİD hastasında inme de gerekli önlemler alınarak ama zamanında ve aynı kurallara göre tedavi edilmelidir.