Prof. Dr. Ege Özgentaş
Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi Uzmanı
Genel Bilgiler
Halk arasında “Gaz Bombası”, “Göz Yaşartıcı Gaz” ve “Biber Gazı” olarak bilinen kimyasal maddeler “Gösteri Kontrol Ajanları” olarak isimlendirilirler. En sık kullanılanlar CS, CN ve OC dir. Biber gazı olarak bilinen OC acı biberlerden elde edilen bir yağdır. Bu yağ organik çözücüde eritildikten sonra sıvı buharlaştırılır ve geride mum kıvamında bir madde kalır. Adı “Oleoresincapsicum” dur. Kısaca OC olarak isimlendirilen bu mumsu madde içindeki kimyasallar kullanılan bitki (biber) türüne göre değişiklik gösterdiğinden kullanılan her biber gazının etkisinin ayni olması mümkün değildir. OC itici bir gaz içinde değişik yoğunlukta (%1 ile %10) hazırlanır ve basınçlı olarak kapsül, tüp veya spreylere doldurulur.
Göz Yaşartıcı Gazların Genel Etkileri
- Gözlerde yaşarma, yanma, ağrı, gözkapaklarını açamama, bazen geçici körlük.
- Deride kızarıklık, yanma ve tahriş hissi. Çok yüksek dozda temas edildiğinde yanık.
- Burun ve boğazda yanma, şiddetli burun akıntısı, hapşırma, öksürük, nefes darlığı, göğüste sıkışıklık hissi. Astım ve KOAH hastalarında solunum yetmezliği.
- Tansiyon yükselmesi (CS de)
- Bulantı, kusma, fenalık hissi, ishal, baş ağrısı.
- Titreme, panik atak, anksiyete, ajitasyon.
Biber Gazı (OC) nin etkisini belirleyen faktörler:
- Etken maddenin (OC) yoğunluğu (%7 veya %10 gibi)
- OC nin eritildiği itici ortam (alkol veya eter bazlı olanlar göz için diğerlerine göre daha zararlıdır)
- OC nin hangi güçte püskürtüldüğü (Basınçlı tüpten veya spreyden ise temasın hangi mesafeden sağlandığı)
İstenmeyen Etkiler
Biber gazı ile bir kez temas sağlanmış ise etkiler sağlıklı insanlarda bir süre (30 dakika ile birkaç saat) sonra sekel bırakmadan kaybolur. Ancak bu gaza çok sayıda maruz kalındığında göz ve deride istenmeyen etkiler (glokom, katarakt, göz içi kanama, gözün saydam tabakasında ülser, dermatit, yüz ödemi, mevcut deri hastalığının tekrar nüks etmesi) görülebilmektedir. KOAH ve astım gibi akciğer hastalığı olanlarda bir kez temas bile ölüme yol açabilir. Göz yaşartıcı gazlar gebelerde düşük ve erken doğum riskini arttırmaktadır.
Tedavi
- Mümkün ise o ortamdan ayrılmak ve temiz hava almak.
- Deri yanması ve kaşınması var ise bu bölgedeki giysilerin çıkartılarak temas bölgesinin su ve sabunla yıkanması yararlı olabilir. CS kullanılmış ise su yerine hafif alkali bir solüsyon (%6 sodyum bikarbonat, %3 sodyum karbonat veya %1 benzalkoniumklorid) kullanılmalıdır.
- Biber gazı (OC) kullanılmış ise kontakt lens hemen çıkartılmalı, gözler bol su veya serum fizyolojik ile 15 dakika yıkanmalıdır.
- Ağrının giderilmesinde, alüminyum hidroksit, magnezyum hidroksit ve simetikon içeren süspansiyonların (antiasit ilaçlar) deriye uygulanmasının yararları gösterilmiştir.
Kişisel Önerilerim
Göz yaşartıcı gazlar düşünüldüğü kadar zararsız değildir ve hepsinin etkisi ayni değildir. Bu nedenle:
- Güvenlik güçlerimiz kullandığı “Gösteri Kontrol Ajanının” kimyasal yapısı (CS, CN, OC veya başka bir madde) ve konsantrasyonu (yoğunluğu) nu kamuya açıklamalıdır.
- Güvenlik güçlerimiz bu kimyasalları yakın mesafeden göz, burun ve ağız içine sıkmamalıdır.
- Güvenlik güçlerimiz bu kimyasalları kapalı ve kaçma olasılığı zor olan bölgelere sıkmamalıdır.
- Güvenlik güçlerimiz bu kimyasalların etkisi altındaki kişilerin solunum sıkıntısı, geçici körlük, geçici felç ve geçici şuur kaybı nedeni ile kendini koruyamaz durumda ve çaresiz olabileceğini dikkate almalıdır.
- Bu kimyasallara maruz kalanlar en kısa sürede kimyasalın bulunduğu bölgeden ayrılmalı ve tekrarlayan temaslardan kaçınmalıdır.
- Uzun süre bu kimyasallar ile temasta kalanlar kontak lens ve giysilerini (en azından kimyasallardan tamamen arındırmadan) tekrar kullanmamalıdır.
- Kimyasallar gözde fiziksel hasar yaptığından mekanik olarak (ovalama gibi) ilave hasar verilmesinden kaçınılmalıdır.
- Kimyasallar ile temasa geçmiş kişilerden önceden sağlık sorunu olanlar ve 15-20 dakikada belirtilerde düzelme olmayanlar hastaneye kaldırılmalıdır.
Bu bilgilere genel kültür dışında ihtiyaç duymamanız dileği ile herkese barış içinde özgür ve huzurlu bir yaşam dilerim.
Bu yazı bağlantısı aşağıda verilen Türk Tabipleri Birliği’nin “KİMYASAL SİLAHLAR - GÖSTERİ KONTROL AJANLARI” isimli yayınından derlenmiştir.
